ევროსაბჭოს პრესის თავისუფლების 2024 წლის ანგარიშში საქართველოს შესახებ ნათქვამია, რომ საქართველოში პრესის თავისუფლება, მზარდი ავტორიტარიზმის ფონზე, მძიმე ზეწოლის ქვეშაა.
ანგარიშის თანახმად, ფაქტების დადგენის მისიამ გამოავლინა სხვადასხვა ტაქტიკა, რომელიც მიმართულია განსხვავებული მოსაზრებების, განსაკუთრებით დამოუკიდებელი ჟურნალისტების, დისკრედიტაციისა და დათრგუნვისკენ.
ანგარიშში წერია:
26 ოქტომბრის საპარლამენტო არჩევნები დაძაბულ გარემოში, პოლარიზებული კამპანიის ფონზე ჩატარდა და დარღვევების შესახებ მრავალი ცნობით დაზიანდა. „ქართულმა ოცნებამ” გამარჯვება გამოაცხადა, მაშინ, როცა ოპოზიციურმა პარტიებმა, პრეზიდენტმა, ადგილობრივმა დამკვირვებლებმა და საქართველოს საზოგადოების დიდმა ნაწილმა შედეგები სადავოდ მიიჩნია.
წინასაარჩევნო პერიოდში კომუნიკაციების კომისიამ დააჯარიმა რამდენიმე კრიტიკული ტელეარხი, მათ შორის, მთავარი არხი, ვინაიდან მათ უარი თქვეს, განეთავსებინათ ის პოლიტიკური რეკლამები, რომლებიც მოიცავდა პროპაგანდისტულ მესიჯებს ომით დანგრეული უკრაინის კადრების გამოყენებით.
არჩევნების დღეს სულ მცირე 70 ჟურნალისტი დაექვემდებარა სიტყვიერ და ფიზიკურ ძალადობას, დაშინებას და საქმიანობაში ხელის შეშლას.
მას შემდეგ, რაც ირაკლი კობახიძემ განაცხადა ევროკავშირში გაწევრების პროცესის შეჩერების შესახებ, ქვეყანა პროევროპულმა საპროტესტო აქციებმა მოიცვა.
ჟურნალისტებზე ძალადობა გაძლიერდა ამ საპროტესტო აქციების დროს. ნოემბრის ბოლოსა და დეკემბრის დასაწყისში პოლიცია იყენებდა ცრემლსადენ გაზს და წყლის ჭავლს პროტესტს დასაშლელად.
მედიის 90-ზე მეტი წარმომადგენელი გახდა ფიზიკური თავდასხმის, სიტყვიერი ძალადობის ან ხელის შეშლის მსხვერპლი. ჟურნალისტების მოწყობილობები დააზიანეს, გაანადგურეს ან ჩამოართვეს. ყველაზე მეტად დაზარალდნენ ის ჟურნალისტები, რომლებიც მუშაობდნენ დამოუკიდებელი, მთავრობის მიმართ კრიტიკულად განწყობილი მედიებისთვის.
7 დეკემბერს ცნობილი გახდა, რომ OC Media-ს დამფუძნებელი მარიამ ნიკურაძე საპროტესტო აქციების გადაღების გამო მოხვდა პოტენციურად დასაპატიმრებელთა სიაში.
12 დეკემბერს მედიის თავისუფლებაზე მომუშავე ჯგუფებმა ერთობლივად გამოხატეს შეშფოთება თბილისის ქუჩებში ჟურნალისტებზე მიზანმიმართული ძალადობის შესახებ.
29 დეკემბერს „ქართულმა ოცნებამ” ჩაატარა ყოფილი ფეხბურთელის, მიხეილ ყაველაშვილის ინაუგურაცია, რასაც ასევე მოჰყვა პროტესტები პარლამენტის წინ. დემონსტრაციები 2025 წელსაც გაგრძელდა ახალი არჩევნების დანიშვნისა და დაპატიმრებული დემონსტრანტების გათავისუფლების მოთხოვნით.
საკანონმდებლო შეზღუდვები და დაშინება
კანონი „უცხოური გავლენის გამჭვირვალობის შესახებ“ ზღუდავს გამოხატვის თავისუფლებას და აფერხებს დამოუკიდებელი მედიის მუშაობას. კანონით სავალდებულოა, რომ ორგანიზაციები, რომლებიც იღებენ თავიანთი შემოსავლის 20%-ზე მეტს უცხოური წყაროებიდან, დარეგისტრირდნენ „უცხოური გავლენის აგენტების“ საჯარო სიაში და წარადგინონ დეტალური ფინანსური ანგარიშები. შეუსრულებლობა სერიოზულ ჯარიმებს იწვევს. კანონი ვრცელდება ქართულენოვან მედიებზე, არასამთავრობო ორგანიზაციებსა და სხვა სუბიექტებზე და მწვავე კრიტიკას იწვევს „უცხოური აგენტების შესახებ” რუსეთის მიერ 2012 წელს მიღებულ სადამსჯელო კანონთან მსგავსების გამო.
ჟურნალისტები, რომლებიც აშუქებდნენ კანონის წინააღმდეგ მიტინგებს, გახდნენ სპეცრაზმის ძალადობას, ცილისწამების კამპანიების, მუქარებისა და ოფისების ვანდალიზაციის მსხვერპლები.
2024 წლის 9 ოქტომბერს საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლომ მიიღო საჩივრები კანონის წინააღმდეგ, მათ შორის იმ არგუმენტებით, რომ კანონი არღვევს კონსტიტუციურ ნორმებს ევროინტეგრაციის შესახებ.
კიდევ ერთი პრობლემური განვითარება იყო 2024 წლის დეკემბერში „ოჯახური ღირებულებებისა და არასრულწლოვანების დაცვის” კანონის ამოქმედება.
რუსეთის 2013 წლის ანტი-LGBTQ+ კანონმდებლობის მოდელზე დაფუძნებული ეს კანონი კრძალავს ერთნაირსქესიანი ურთიერთობების გამოხატვას მედიაში, რეკლამებსა და ხელოვნების ნამუშევრებში, ასევე კრძალავს საჯარო ღონისძიებებს, რომლებიც „არატრადიციულ გენდერულ იდენტობებსა და ურთიერთობებს უწევენ პოპულარიზაციას”. ეს კანონი სერიოზულ საფრთხეს უქმნის გამოხატვის თავისუფლებას და ადამიანის უფლებებს.
დევნილი ჟურნალისტების მიზანში ამოღება
საქართველო, რომელიც ოდესღაც ითვლებოდა უსაფრთხო ქვეყნად დევნილი ჟურნალისტებისთვის, მზარდად სახიფათო გახდა.
აზერბაიჯანელი ჟურნალისტი აფგან სადიგოვი 2024 წლის ნოემბერში დააკავეს – მას აზერბაიჯანში ექსტრადიცია ემუქრება. ჟურნალისტებს ახლა უფრო ხშირად უკრძალავენ ქვეყანაში შესვლას. მათ შორის იყვნენ ჩეხი ჟურნალისტი რეი ბეზელი, ბელორუსი ჟურნალისტი ანდრეი მიალესკა, სომეხი ჟურნალისტი არსენ ხარატიანი და ფოტოჟურნალისტი სტეფან გოსი.
საქართველოს მედიის თავისუფლების სწრაფი გაუარესება, რომელიც გამოირჩევა ჟურნალისტების წინააღმდეგ მზარდი ძალადობით, შემზღუდავი კანონმდებლობითა და პოლიტიკური ჩარევით, ხაზს უსვამს შემაშფოთებელ გადახრას ევროინტეგრაციიდან და დემოკრატიული პრინციპებიდან.
მთავრობის მხრიდან სამართლებრივი და ფიზიკური დაშინების ტაქტიკების მზარდი გამოყენება, რასაც თან სდევს ავტორიტარული მოდელების იდენტური საკანონმდებლო ზომები, ქმნის მტრულ გარემოს დამოუკიდებელი ჟურნალისტიკისთვის.
საჭიროა საგანგებო ზომების მიღება ამ ტენდენციების შემოსატრიალებლად, მედიის თავისუფლების დასაცავად და საქართველოს დემოკრატიულ ფასეულობებსა და ევროპულ მისწრაფებებს შორის ვალდებულებების შესრულების უზრუნველსაყოფად.
