უცნაურ, ოდნავ წაგრძელებული ფორმის ოთახში მეღვიძება. საწოლზე ვწევარ. წარმოდგენა არ მაქვს, სად ვარ და როგორ მოვხვდი ამ გაუგებრობაში. პირველი, რასაც ჭერზე ვხედავ, ქართლის დედის უზარმაზარი გამოსახულებაა, ცალ ხელში ხმლით, მეორეში კი – ღვინის თასით.
თვალებს ვხუჭავ, ხელისგულებით ძლიერად ვისრეს და ისევ ვახელ. არაფერი იცვლება. ნელი მოძრაობით ვდგები. შიშველი ვარ. „ნუთუ სიზმარია?” – ვფიქრობ ჩემთვის. აქეთ-იქით ვიხედები. კედლებზე ქართლის დედის პატარ-პატარა გამოსახულებებით გაწყობილი შპალერია გაკრული. ოთახის შუაგულში ხის მაგიდა და სკამი დგას. ოდნავ მოშორებით, კედელთან, ჩაბნელებულ ტელევიზორს ვხედავ. მის მოპირდაპირე მხარეს პატარა, უსახელურო კარია, რომლის თავზეც დამცავ ცხაურში ჩასმული ნათურაა დამონტაჟებული. აი ისეთი, ჯაშუშებზე გადაღებულ ფილმებში რომ გვხვდება ხოლმე.
კარისკენ მივდივარ და პატარა ღილაკს ვამჩნევ. ვაწვები. რამდენიმე წამიანი სიჩუმის შემდეგ, ოთახში ბოხი, მტკიცებითი ტონით გაჯერებული ზეციური ხმა გაისმის: „კაცია-ადამიანი?!” დაბნეულობისგან ენა მივარდება. ცოტა ხანში, ღილაკს ხელმეორედ ვაწვები და სიჩუმის შემდეგ კვლავ იგივე კითხვა მეორდება.
„აბა რა!”, ამჯერად დაუფიქრებლად ვპასუხობ. კარის თავზე დამონტაჟებული ნათურა წითლად ინთება, მერე ისევ ქრება. ღილაკს მესამედაც ვაწვები. ისევ იგივე კითხვა. „დიახ, კაცია ადამიანი” – ვპასუხობ სრულად, იქნება და ფორმულირებაშია პრობლემა. ნათურა კვლავ წითლად ინთება.
გაბრაზებული ვტრიალდები. მეშინია, ნერვებიც მეშლება და ისედაც იოტისოდენა ნებისყოფას ნელ-ნელა საბოლოოდ ვკარგავ. სკამზე ვჯდები, მაგიდაზე მოთავსებულ, ხმარებისაგან გაცვეთილ პულტს დაუფიქრებლად ვიღებ ხელში, მოპირდაპირე მხარეს, კედელთან მდგარ უსიცოცხლო ტელევიზორს ვუმიზნებ და ჭუჭყჩამჯდარ ღილაკებს ალალბედზე ვაწვები.
„ქალს ერთი უნდა უყვარდეს და არა მთელი ფარაო”.
– ეს რეალითი შოუა. ღიღინებს მთელი ერი, ხმამაღლა მღერიან ფანდურებითა და სხვადასხვა ხალხური საკრავით შეიარაღებული მუსიკოსები.
რვა წლის ბიჭი მამას ხალხურ სიმღერაზე შეჰყავს. ბავშვები ფანდურზე უკრავენ და მღერიან სიმღერებს, რომლებიც ერთ ადამიანს მეორეზე დაბლა აყენებს, თუმცა, ამას ვერც კი ხვდებიან. ვერც მასწავლებლები ამჩნევენ ასეთ უმნიშვნელო დეტალს და საერთოდ, მთელი ერიც გულმოდგინედ უგულებელყოფს ამ ამბავს.
ისმენენ, მღერიან, უკრავენ და იზრდებიან რწმენით, რომ ქალს ერთი უნდა უყვარდეს. მერე კი გამოჩნდება ვინმე ქალი, რომელსაც თურმე ერთზე მეტი ჰყვარებია, მინიმუმ ორი მაინც, და თვლიან, რომ ასეთი ქალი ქალი არაა. ქალს ხომ სიცოცხლის ბოლომდე მხოლოდ ერთი უნდა უყვარდეს. ცუდი, კარგი, ორპირი, ავპირი. სულერთია. მოძალადე, აგრესიული. სულერთია. ქალს ერთი უნდა უყვარდეს.
„განა, ყველა ქალი ქალია?”
– ეს უკვე ახალი ეპოქაა და ტელევიზორის ეკრანზეც სულ სხვა ტიპი მღერის. ესტრადის კაშკაშა ვარსკვლავი. ჩვენ ბავშვობიდანვე გვასწავლიან სხვადასხვა ლიტერატურული პერსონაჟის შედარებითი ანალიზების კეთებას: „ერთმანეთს შეადარეთ მამაკაცი პერსონაჟები”, „ერთმანეთს შეადარეთ ქალი პერსონაჟები”… სამწუხაროდ, არ მახსენდება, რომ ოდესმე ერთმანეთისთვის შეგვედარებინოს თინათინი და ავთანდილი, ან – ნესტან-დარეჯანი და ტარიელი. მართალია, ლეკვი ლომისა სწორია, მაგრამ, ძუ მხოლოდ ძუს, ხვადი კი – მხოლოდ ხვადს უნდა შევადაროთ.
და აი, მესამე ათასწლეულში დაწერილი ამ ახალი სიმღერის ავტორიც საუკეთესო საგანმანათლებლო ტრადიციებში აგრძელებს შედარებითი ანალიზის ელემენტების სიმღერაში გადმოტანას. ვიღაცებს ჰგონიათ, რომ ყველა ქალი ქალია, მაგრამ, ასე არააო, მესმის ტელეეკრანიდან. უყურე შენ, ვფიქრობ ჩემთვის, თურმე, ზოგი ქალი უფრო ქალია და უფრო იმსახურებს ქალობას, ვიდრე სხვა.
ალბათ ის, ვისაც მთელი ფარა უყვარს, ნაკლებ ქალია, ვიდრე ის, ვინც სიცოცხლის ბოლომდე მხოლოდ ერთი კაცის ერთგულია. მეღიმება. გვეღიმება. გვეცინება. ამ სიმღერასაც დავცინით და მის შემსრულებელსაც. რა აწივლებს, რა აკივლებს ამ ჩემისას, ეგ ის არ არის, ნავში ტიტველი რომ იჯდაო, გავიძახით. გონებაში კი დისკრიმინაციისადმი ტოლერანტობის კიდევ ერთი ლურსმანი გვეჭედება. უხმოდ.
„ოჯახში მთავარი არის ქმარი. ოჯახი ესაა ერთი სხეული და არ შეიძლება ერთ სხეულზე იყოს ორი თავი… როცა ქმარი მოდის სამსახურიდან, შენ უნდა შესთავაზო დასვენება, უნდა შესთავაზო ფეხების დაბანა, შესთავაზო საჭმელი, სითბო უნდა აჩვენო შენს ქმარს“.
– სხვა არხზე ვრთავ და მოხუცებულ კაცს ვხედავ, რომლისაც ყველას სჯერა.
მერე რა, თუ მისი დინჯი საუბრის მანერა წლებთან ერთად სულ უფრო და უფრო დამღლელი ხდება, ფრაზები კი არეულად, ალაგ-ალაგ დაჩეხილად ისმის და მაქსიმალურად უნდა დაიძაბო, რომ რამე არ გამოგრჩეს. მისი ლოცვასავით ბუტბუტით ნათქვამი სიტყვები მაინც ღრმად გვებეჭდება ცნობიერებაში.
რასაც ეს წმინდა კაცი ამბობს, ხომ წესი და კანონია, არა? ჩვენ, კაცები, თავები ვართ, თქვენ, ქალები – ჩვენი სხეულის უტვინო ძვლისგან შექმნილი უთავო „მეორე ნახევრები”. თქვენი ფუნქცია ჩვენს უდრტვინველ ძილსა და დასვენებაზე ზრუნვაა. ჩვენი ფეხების დაბანა და ლუდის სმისგან დაბერილი მუცლების ფხანა. „რა გჭირს შე დედამოტყნულო, რა როჟებს მიკერავ? ვირივით ვმუშაობ, კაი ხასიათზე მაინც დამხვდი, იბიომაწ!” – მთელი დღის განმავლობაში სამსახურში თუ უბანში შელახულ ეგოს სწორედ მეორე ნახევარზე გადატანილი აგრესიით ვიმშვიდებთ. მერე ცოლის უნიათო საქციელზე გაბრაზებული სავარძლებში ვსხდებით, ცელოფანშემოცვეთილ პულტს ვიღებთ, ვრთავთ რომელიღაცა არხს და ეკრანზე გამოსახული მოხუცებული კაცი, ოდნავ შესამჩნევი, ჯოკონდასეული ღიმილით, უხმოდ გვიწონებს ჩვენს მამაკაცურ საქციელს.
„თურმე ჯოხი დაურტყამს, ეს ჩემი ცოლი იქნებაო… მათხოვებ მოკლედ ეხლა, ხო?… წარმოგიდგენია, მე სერიოზული ურთიერთობა მეფიქრა? ლამაზია შენი ქმარი? ლამაზი არა, მაგრამ კაცური”.
– ამ გადაცემაში ცნობილ ქალბატონებზე საუბრობენ. უფრო სწორად – ცნობილი ქალბატონების ცნობილ ან უცნობ ქმრებზე. ან სულაც – ცნობილი ან უცნობი ქმრების ცნობილ ან ერთ დროს ცნობილ ქალბატონებზე. ცნობილ კაცებს არასდროს ეკითხებიან, ვინ არიან მათი ცოლები, ან თუ ეკითხებიან, მხოლოდ იმიტომ, რომ გაიგონ და ხალხსაც გააგებინონ, ვინ არის ის ბედნიერი, ვისაც ასეთი კარგი კაცის სახით ცხოვრების საუკეთესო საჩუქარი ხვდა წილად.
ცნობილ ქალებთან კი სულ სხვაგვარადაა საქმე. მათ ყოველთვის ბოლო დეტალამდე აყოლებენ, როგორ გაიცნეს მომავალი მეუღლე, როგორ მიიღეს ცნობილი ქალბატონი ქმრის ოჯახში, რა თქვა დედამთილმა, მამამთილმა, სანათესაომ, გაზის კაცმა. ხშირად, იმასაც უსვამენ ხოლმე ხაზს, თუ რამდენად რთული უნდა იყოს მათი საბრალო ქმრებისთვის ცნობილი ქალის მეუღლეობა. როცა შენს ცოლს ყველა იცნობს და ყველა უყურებს, ეს ხომ უდიდესი ტვირთია? წარმოდგენაც კი მზარავს! მაინც როგორი ძლიერი ვართ კაცები რა… ცოლი და მანქანა ხომ მხოლოდ შენი უნდა იყოს, არა? ასეთ გადაცემებში ხუმრობა-ხუმრობით მაგიდაზე ხელის დარტყმებზე, ეჭვიანობასა და სახლიდან არგამოშვებაზეც საუბრობენ ხოლმე.
მე კი გონებაში ის კადრები მიტივტივდება, მკერდმოშიშვლებული მოდელები, რამდენიმე წლის შემდეგ, გათხოვილი რომ უბრუნდებიან ტელეეთერს, ოღონდ ამჯერად უკვე ყელამდე შეკრული ბლუზითა და მუხლს ქვემოთ ჩამოშვებული ქვედაბოლოთი. ცნობილი ქალბატონები მეოჯახეები უნდა იყვნენ. ცნობილ ქალბატონებს ქმრები უნდა უყვარდეთ და ყველაფერს ისე აკეთებდნენ, როგორც მათი ცნობილი თუ უცნობი ქმრები მოითხოვენ.
განა, ყველა ცნობილი ქალბატონისთვის ყველაზე მნიშვნელოვანი კარგი კაცის პოვნა არაა? ლამაზის არა, მაიმუნზე ოდნავ უფრო სიმპატიურის, თუმცა, ისეთის, რომ მიენდობი, ცხოვრების სადავეებს გადასცემ და ხანდახან, რა თქმა უნდა, ისევ და ისევ შენი კეთილდღეობისთვის, ერთ-ორ წამოყვირებასა და მაგიდაზე ხელის დარტყმასაც აიტან.
„მოვიდა გმირი და ბიჭი მყავსო, ესე თქვა!”
– ამ არხზე ვიღაც ტანმაღალ კაცს ვხედავ, ხელში ზეცისკენ აღმართული ახალშობილი ბიჭი უჭირავს, მის წინ კი სამ პატარა გოგოს აქვს მუხლი მოდრეკილი. ცხადია, რომ ოჯახში ბიჭის, მემკვიდრის, გვარის გამგრძელებლის, სრულფასოვანი შვილის დაბადებასა და მობრძანებას ზეიმობენ.
ესეც მეღირსაო, აღტყინებული თვალებით საუბრობს გახარებული კაცი, ღმერთმა იმის საშუალებაც მომცა, რომ შემეგრძნო ბიჭის სიყვარული როგორიაო. ახლა, როცა თვითონ უკვე დაამტკიცა საკუთარი კაცობა, როცა სამი გოგოს შემდეგ ნანატრი ვაჟიც შეეძინა და ზურგიდან დიდი ხნის ტვირთიც ჩამოიხსნა, ღმერთს კიდევ ერთხელ უხდის მადლობას, მერე ტელეკამერებისკენ იყურება, სიამაყისგან ეღიმება და დამრიგებლური ტონით გვმოძღვრავს ჩვენ, მათ, ვინც ჯერ ვერ გამოვავლინეთ კაცობა და მხოლოდ გოგოები გვყავს: „არ მოდუნდეთ, გააგრძელეთ ბრძოლა! ტვინი შემიჭამეს, გოგოები, გოგოები. აჰა, არ არის ბიჭი? ახლა რაღას იტყვიან?!”
„მამაჩემისათვის ვიყავ მეოთხე გოგო და ამიტომ, აი ამ სოფელში, ვინც კი არსებობდა, აქ კი არა, მთელ ხორხის ხეობაზე, სუ ყველას ეწყინა და დამარქვეს სახელი მეწყინა”.
– ეკრანიდან მოხუცებული ქალბატონი მიმზერს, დასევდიანებული თვალებითა და უსახსრობისა და დროის დაუნდობლობისაგან მორყეული, ხის ღობესავით დაშორიშორებული ცალ-ცალი კბილით.
თურმე, მისი დაბადება ყველას სწყენია. მთელი სოფლისთვის ჯერ მეწყინა იყო, მერე – მეწყინა დეიდა, ბოლოს კი – მეწყინა ბებო გახდა. ვინ იცის, რამდენი წელი გავიდა იმ სავალალო დღიდან და მას მაინც ჯიუტად, ყოველდღიურად ახსენებენ, რომ ყველას ეწყინა და ყველას გული დაწყდა მისი დაბადების გამო.
ალბათ, რამე დიდი ცოდვა თუ ედო მის ოჯახს, სამი გოგოს მერე, კიდევ ერთი ქალიშვილი რომ გამოუგზავნა უფალმა ტვირთად. ნეტავ, როგორ ახერხებს ეს ქალი იცხოვროს იქ, სადაც მისი ადგილი არ არის? სადაც მისი დაბადება ყველას ეწყინა? ალბათ, როგორ ბრაზობენ, როცა ასეთ მეწყინა ბებოს ხედავენ – იმედიანსა და მოღიმარს.
აუტანელ დაღლას ვგრძნობ. ზურგის კუნთები დაძაბულობისგან საშინლად მეჭიმება. ტელევიზორს ვთიშავ და ოთახში ვიწყებ ბოდიალს. გონებაში პატარ-პატარა აფეთქებებად მიბრუნდება მივიწყებული კადრები.
კადრები, რომლებიც ტელეეკრანებზე ვერასდროს ხვდებიან.
მახსენდება ქალები, რომლებიც ცივ ზამთარში, უშუქობისაგან გაყინულ ლოგინს ჯერ თვითონ ათბობდნენ, მერე კი შვილებს აწვენდნენ ხოლმე.
მახსენდება ქალები, რომელიც ბავშვებისთვის ხან ახალ ზღაპრებს წერდნენ, ხან კი თვითონვე ხდებოდნენ ჯადოსნური თავგადასავლების გმირები და პატარებს ავიწყებდნენ გაჭირვებასა და უსათამაშოობას.
მახსენდება ქალები, საკუთარი სახლიდან უსამართლოდ დევნილები, რამდენიმე შვილსა და სახლ-კარის დაკარგვისგან ნაინსულტარ ავადმყოფ მეუღლეებს რომ უვლიდნენ წლების განმავლობაში, საერთო საცხოვრებლის პირქუშ კედლებში.
მახსნდება ქალები, დილის 5 საათზე რომ იღვიძებდნენ, შინაურ ცხოველებსა და ფრინველებს უვლიდნენ, ყანაში მიდიოდნენ, წყლის მძიმე სათლების თრევისგან დაღლილი სახლში ბრუნდებოდნენ და უსიტყვოდ ითმენდნენ ბავშვების ხმაურს, ქვაბებსა და ჯამებზე დაკვრის კაკაფონიას, ბოლოს კი ცხელ პურსა და ახლად დამზადებულ ყველს აჭმევდნენ საყვარელ შვილებს.
მახსენდება ქალები, ვინც მამაკაცურ პროფესიებს შეეჭიდნენ, არავის არაფერი დაუთმეს და დღეს იქ არიან, „სადაც ქალის ადგილი არაა”.
და მახსენდება ჩემი სკოლის მასწავლებელი ქალი, დაბერებული, დაუძლურებული, კიბეებზე ასვლა-ჩამოსვლა და სიარული რომ უჭირდა და მაინც მუშაობდა, სიცოცხლის ბოლო წუთამდე, რადგან სახლში უსაქმური სიძე უნდა ერჩინა, რომელიც ტელევიზორს იმდენ ხანს უყურებდა, სანამ გაბრაზებული ეკრანი სახეში არ შეაფურთხებდა ხოლმე.
მახსენდება. მახსენდება და ყველაფერს ვხვდები. გაღიმებული მივდივარ კართან და ხელახლა ვაწვები ღილაკს. ბოხი ხმა ჩვეული, ღვთაებრივად მტკიცებითი ინტონაციით მიმეორებს კითხვას: „კაცია-ადამიანი?!”
„არა, ქალია ადამიანი.”
კარის თავზე დამაგრებული ნათურა მწვანედ ინთება.
