პროექტს „ფემინსტრიმი“ წარმოგიდგენთ ქალთა ფონდი საქართველოში, ფონდ „ღია საზოგადოებისა“ და ჰაინრიჰ ბიოლის ფონდის თბილისის ოფისის მხარდაჭერით. პროექტის მედიაპარტნიორია Publika.ge.
ავტორი: ნინუცა ნადირაშვილი
დაახლოებით ერთი კვირის წინ ვესაუბრე ქართველ ემიგრანტს, რომელიც ამჟამად ამერიკის შეერთებული შტატების ჩრდილო-აღმოსავლეთ რეგიონში ცხოვრობს. ჩემი რესპონდენტი – რომელსაც ამ პოდკასტში თინას დავუძახებ – 23 წლის იყო, როდესაც 1998 წელს ნიუ-იორკის სანაპიროზე ჩავიდა. მისთვის, იმ დროს, საქართველო ჩანდა, როგორც ერთ ადგილას გაჩერებული ქვეყანა, სადაც ჟურნალისტიკაში ბაკალავრის ხარისხი არაფრად ადგებოდა ახალგაზრდა ქალს, რომელიც ოჯახის ერთადერთი მარჩენალი იყო.
1998 წელს მხოლოდ რამდენიმე ქართველმა გადადგა მსგავსი რთული ნაბიჯი და ჩამოვიდა აშშ-ში და მათგან კიდევ უფრო ცოტა იცნობდა ერთმანეთს. Facebook-ის ჯგუფებისა და ოჯახის მეგობრების გარეშე თინამ საკუთარი საიმიგრაციო გზა თვითონ გაიკვალა. მსგავსი ტენდენცია გაჩნდა მსოფლიოს სხვა ქვეყნებშიც. ლიბერაკი, საბერძნეთში იმიგრაციის შემთხვევის შესწავლისას, ამტკიცებს, რომ 1990 წლის შემდეგ, ქალთა ჩართულობა ანაზღაურებად სამუშაო ძალაში დაჩქარდა. ამას პარალელურად დაერთო ემიგრანტების ნაკადი, რომელთა მეოთხედი ოჯახებში მზრუნველებად მომუშავე ქალები იყვნენ. რაც დრო გადის და ევროპისა და აშშ-ის ხანდაზმული მოსახლეობა იზრდება, მოვლაზე მოთხოვნაც ზემოთ იწევს. შესაბამისად, ქალთა მონაწილეობა ანაზღაურებად მოვლის საქმეშიც უფრო გახშირდა (Lyberaki, 103).
ლუნდკვისტ-ჰუნდუმადის თქმით, ქალები ქართველი ემიგრანტების უფრო დიდ ნაწილს წარმოადგენენ, განსაკუთრებით მათ შორის, ვინც ევროპასა და ისრაელში სახლდება. მაგალითად, საბერძნეთსა და გერმანიაში ქალები შეადგენენ ქართველი ემიგრანტების 70 პროცენტს. ეს უკავშირდება მდიდარ ქვეყნებში მზარდ მოთხოვნას საშინაო მუშაკებზე, რომლებიც ტრადიციულად ქალები არიან (Lundkvist-Houndoumadi, 50).
საქართველოდან წასვლით დაინტერესებულ სხვა ქალებთან ერთად, თინა შეუერთდა ფიქტიურ ძიუდოს გუნდს და ისე ჩამოვიდა შეერთებულ შტატებში. აქ თინა მუშაობდა 16-საათიანი ცვლებით ქარხნებში, ალაგებდა ოფისებს და მიმტანი იყო რესტორნებში. როგორც მან მითხრა, მასთან ერთად ჩამოსული ემიგრანტების ჯგუფში ყველა ახალგაზრდა იყო. მიუხედავად სირთულეებისა, ისინი დადებითად უყურებდნენ თავიანთ გამოცდილებას და ცდილობდნენ, მაქსიმალურად გამოეყენებინათ ახლად ნაპოვნი დამოუკიდებლობა ქართული ოჯახების ტვირთისგან. საბოლოოდ, მათ პოსტსაბჭოთა იმიგრანტთა წრეების გავლით იპოვეს აგენტები, რომლებსაც არავინ აკონტროლებდათ და რომლებსაც მოგებაზე ბევრად ნაკლებად აინტერესებდათ იმ ადამიანების უფლებები, ვისაც დასაქმებაში ეხმარებოდნენ.
მას შემდეგ თინამ ცხრა წელი გაატარა ერთ ოჯახში, სადაც ხანდაზმულ პაციენტზე ზრუნავდა. პაციენტი არის სიტყვა, რომელიც მან ინტერვიუს დროს მისი მეთვალყურეობის ქვეშ მყოფ ადამიანებთან მიმართებაში გამოიყენა, მაგრამ ხშირად პაციენტებს ბებიას და ბაბუასაც უწოდებენ. შეერთებულ შტატებში გატარებული 23 წლის განმავლობაში თინა მხოლოდ 4 სხვადასხვა ოჯახში მუშაობდა და მის ამჟამინდელ საქმიანობას ყველაზე მარტივად მიიჩნევს. მზრუნველის სამუშაოს, პაციენტის ხასიათისა თუ ფიზიკური შესაძლებლობების მიუხედავად, მაინც აქვს საკუთარი გამოწვევები.
თინამ მითხრა, რომ თუმცა მისი საქმიანობა სხვებზე უფრო მარტივია, მას მაინც აქვს მუდმივად მუშაობის განცდა, რასაც ყოველთვის სხვისი საჭიროებებისა და სურვილების გათვალისწინების წნეხი იწვევს. ამის ცხადი მაგალითია მარია იბარას ეთნოგრაფიული კვლევა კალიფორნიაში, რომლის ფარგლებშიც მან ყურადღება გაამახვილა კერძო სახლებში დასაქმებულ მომვლელ მექსიკელ ემიგრანტ ქალებზე. კერძოდ, იგი იკვლევდა მექსიკელი მომვლელების ნარატივებს, რომლებიც მუშაობდნენ მცირე ან საერთოდ არანაირი მეთვალყურეობის ქვეშ, გარდა მათი პაციენტებისა. ამ ნარატივებმა გამოავლინა, რომ მზრუნველები ეწეოდნენ არაღიარებულ ემოციური შრომას, როგორიცაა მიმიკების და ჟესტიკულაციის სიტუაციაზე მორგება, ხმის ტონის და ლაპარაკის მანერის შეცვლა და რაც მთავარია, თანაგრძნობა და გრძელვადიანი სტრატეგიული არჩევნების კეთება. ამ კვლევაზე დაფუძნებით, შეგვიძლია ვივარაუდოთ, რომ გლობალურ ეკონომიკაში არსებობს ემოციური პროლეტარის ახალი, უფრო მოქნილი ტიპი – მზრუნველი ქალი რომლის უნარები მოიცავს ავთენტური ემოციების უზრუნველყოფას (Ibarra, 317).
იმიგრაციის ადრინდელ დღეებში თინას მიაჩნდა, რომ სამუშაოსა და ცხოვრების ყველაზე რთულ ნაწილებს მზრუნველობის თანდაყოლილი მარტოობა და ამ მარტოობით გამოწვეული დაუცველობა წარმოადგენდნენ. მიუხედავად იმისა, რომ მან თავიდან აიცილა ეს ბედი – სხვა იმიგრანტი ქალები დამსაქმებლების სახლებში არიან გამოკეტილნი, მანქანებისა და იურიდიული დოკუმენტაციის გარეშე. ისინი ხშირად ვერ ლაპარაკობენ ინგლისურად, შორს არიან დიდი ქალაქებიდან და გარეთ კვირების ან, შესაძლოა, თვეების განმავლობაში არ გამოდიან, რაც იმას ნიშნავს, რომ ისინი ასევე არ წყვეტენ მუშაობას. ეს სერიოზულ ზიანს აყენებს მზრუნველთა ფსიქიკურ ჯანმრთელობას, რასაც შემდეგ დეპრესიული ეპიზოდები და უმიზნობის განცდები მოჰყვება.
თინა ამბობს, რომ ემიგრანტებს დღეს ბევრად უკეთესი პირობები აქვთ, თუმცა კვლავაც ჩამოდიან ქართველები და სხვა აღმოსავლეთ და სამხრეთული ქვეყნებიდან წამოსული ადამიანები, რომლებიც მზად არიან დღეში ოცდაოთხი საათი იმუშაონ. თინა აკვირდება ქართველი ქალების ტენდენციას, გადადონ ყველაფერი პირადული, მიზნად დაისახონ სხვისი ცხოვრების გამოსწორება და მთელი თავიანთი არსებობა მიუძღვნან სახლში დარჩენილ ოჯახებს. ამის გამო, მათ არც დრო და არც რესურსები რჩებათ იურიდიული დოკუმენტაციის მოსაპოვებლად.
ლუნდკვისტ-ჰუნდუმადის მიერ ჩატარებულ ინტერვიუებში, როგორც კაცებმა, ასევე ქალებმა, მიგრანტებმა და არამიგრანტებმაც, განაცხადეს, რომ ქალები უკეთესი მიგრანტები არიან, ვიდრე კაცები, რადგან მათ შეუძლიათ, მეტი ფული გამოიმუშაონ და სახლში გამოაგზავნონ. კავკასიის კვლევითი რესურს-ცენტრის მონაცემებით, ქართველ ემიგრანტ ქალთა 100 პროცენტი ყოველთვიურად უგზავნის ოჯახს ფულს. კაცების მხოლოდ 36 პროცენტი აკეთებს იმავეს, 45 პროცენტი აგზავნის ფულს 2-3 თვის ინტერვალით და 19 პროცენტი 4-6 თვის ინტერვალით (Lundkvist-Houndoumadi, 53). ქალებისთვის, ამ ტიპის პრაქტიკის არსებობა აფერხებს ინდივიდუალურ პროგრესს, თუმცა ქართველი ემიგრანტი ქალები ზოგჯერ საკუთარ მეგობრებსაც კი არ უზიარებენ ამ წნეხს. მიუხედავად იმისა, რომ ქართველი ქალები მთელ მსოფლიოში ზრუნავენ მოხუც ადამიანებზე, ამ საქმეზე საუბარი მაინც უხერხულად მიიჩნევა.
დღესდღეობით თინა საერთოს პოულობს თავის დასთან, რომელიც საქართველოშია და მათ მოხუც დედაზე ზრუნავს. მეჩვენება, რომ ქალები მზრუნველის როლს ითვისებენ ადგილმდებარეობის მიუხედავად. თინაც მეთანხმება და ამბობს, რომ „საქართველოში 30 წლის კაცი არის ბიჭი, რომელსაც მოვლა სჭირდება“. ქალები ტოვებენ ყველაფერს რაც იციან, მიდიან უცხო ქალაქებში და ზრუნავენ უცხო ადამიანებზე, რათა ბიჭები არასოდეს დაკაცდნენ. ჩემს რესპონდენტს მიაჩნია, რომ ქართველ ქალებს აქვთ განსაკუთრებული ხასიათი, რაც მათ საშუალებას აძლევთ, იყვნენ საუკეთესო მზრუნველები. თუმცა, მე ეჭვი მაქვს, რომ ეს ბუნებრივი თვისება კი არა, დიდი ხნის განმავლობაში გაწვრთნილი უნარია, რომელიც მათ ძვლებში აქვთ გამჯდარი მოლოდინების ტვირთთან ერთად.
საბოლოო ჯამში, თინას და მის დარგში მოღვაწე სხვა ადამიანების 24-საათიან სამუშაოს ვერანაირი ფულადი რაოდენობა ვერ აანაზღაურებს. ასევე არ არსებობს კომპენსაცია იმ ემიგრანტი ქალების ემოციური და გონებრივი შრომისთვის, რომელიც მათ შუაზე ჰყოფს იმ ადამიანებს შორის, რომლებზეც საქართველოში უნდა იზრუნონ, და რომლებსაც საზღვარგარეთ უნდა ემსახურონ. როცა ყველა სხვა უფრო მნიშვნელოვანია, შენ ნელ-ნელა ქრები. მიუხედავად ამისა, თინას იმედი აქვს, რომ მისი შრომა ანაზღაურდება იმ შესაძლებლობების სახით, რომელიც მის შვილებს და შვილიშვილებს მიეცემათ. საინტერესოა, ის მომავალი თაობებიც თუ დაიქირავებენ ვინმეს, ვინც თინას მოუვლის. შეიქმნება ციკლი და გაგრძელდება მანამ, სანამ ჩვენ ველით, რომ ჩვენი ქალები ჩვენი შენარჩუნებისთვის საკუთარ თავს წაშლიან.
Lyberaki, Antigone. “Migrant women, care work, and women’s employment in Greece.” Feminist economics 17, no. 3 (2011): 103-131.
Ibarra, Maria. “Emotional proletarians in a global economy: Mexican immigrant women and elder care work.” Urban Anthropology and Studies of Cultural Systems and World Economic Development (2002): 317-350.
Lundkvist-Houndoumadi, Margharita. “Treading on the fine line between self-sacrifice and immorality: Narratives of emigrated Georgian women.” Transcience Journal 1, no. 2 (2010): 50-70.
