დანიის კინოინსტიტუტის აღმასრულებელი დირექტორი, კლაუს ლადეგაარდი თბილისს სტუმრობდა. დოკუმენტური კინოს ასოციაციის (DOCA Georgia) ორგანიზებით მასთან საჯარო შეხვედრაც გაიმართა, სადაც ლადეგაარდმა კინოპროფესიონალებს გამოცდილება გაუზიარა კინოს მხარდაჭერის, კინოცენტრის მართვისა და სპეციფიკის შესახებ. ლადეგაარდს ამ ღონისძიებაზე შევხვდით და ქართულ კინოში მიმდინარე პროცესებზეც ვესაუბრეთ.
კინოინსტიტუტი დანიაში ყველაზე მნიშვნელოვანი კინოფონდია, რომელიც წლიურად 20-25 მხატვრულ და 30-35 დოკუმენტურ ნამუშევარს აფინანსებს. მას აქვს კინოარქივი და სინემათეკა. გასულ წელს ორგანიზაციის ბიუჯეტი 88 მილიონ ევროს აჭარბებდა, საიდანაც 22% კინოდაფინანსებას მოხმარდა. 2020 წლის მონაცემებით, მხატვრული ფილმის წარმოების საშუალო ბიუჯეტი 2.8 მილიონი ევრო იყო. შედარებისთვის, საქართველოში კინოს სახელმწიფო დაფინანსებისთვის 2022 წელს ჯამში 3 786 256 ლარი იყო გამოყოფილი.
კინოინსტიტუტის პოლიტიკამ დანიურ კინოს დიდი საერთაშორისო აღიარება მოუტანა. რთულად ნახავთ კინოფესტივალს, სადაც დანიურ კინემატოგრაფს საპატიო ადგილი არ ეთმობა და მეტიც, პრიზით არ აღინიშნება. ფესტივალების გარდა, დანიური კინო მაყურებელშიც პოპულარობით სარგებლობს. ქვეყანაში, სადაც 160-ზე მეტი კინოთეატრი ფუნქციონირებს, როგორც წესი, 20 ყველაზე შემოსავლიან ფილმს შორის თითქმის ნახევარი დანიურია.
პირველად ხართ საქართველოში? რა არის თქვენი ვიზიტის მიზანი?
პირველად ვარ საქართველოში, დოკუმენტური კინოს ასოციაცია დოკამ და IMS (international media support), დანიურმა არასამთავრობო ორგანიზაციამ მომიწვიეს. რამდენიმე შეხვედრა გავმართეთ, ვსაუბრობ იმის შესახებ, როგორ ვაფინანსებთ და ვმუშაობთ ფილმებზე დანიაში. დიალოგი გვაქვს საქართველოს კინოინდუსტრიის წარმომადგენლებთან, ვიმედოვნებ, რომ მათ ცოტა ინსპირაციას ვაძლევ და იმედია, ჩემთვისაც სასარგებლო იქნება თქვენი მიდგომა, თქვენი შექმნილი ფილმები, რომელთა ძლიერი შთაბეჭდილების ქვეშ ვარ.
თქვენ შეხვდით და ესაუბრეთ კინემატოგრაფისტებს. ალბათ, იცით, რომ 450 კინემატოგრაფისტი ბოიკოტშია და მოითხოვენ, რომ ეროვნული კინოცენტრის დირექტორი იყოს არჩევითი და მას არ ნიშნავდეს კულტურის მინისტრი ერთპიროვნულად. საქართველოს კონტექსტის გათვალისწინებით, რამდენად რელევანტურია ეს მოთხოვნა?
ვფიქრობ, ეს რელევანტური მოთხოვნაა. უაღრესად მნიშვნელოვანია, რომ დამფინანსებელი ინსტიტუცია, თქვენს შემთხვევაში საქართველოს კინოცენტრი, იყოს დამოუკიდებელი. რელევანტურია, რომ კინობიზნესს სიტყვა ეთქმოდეს, ვინ უხელმძღვანელებს კინოცენტრს. მე იმ ტრადიციების ქვეყნიდან ვარ, სადაც კინობიზნესი ჩემი, როგორც დანიის კინოისტიტუტის დირექტორის, „დამქირავებლებს“ შორისაა. ბოიკოტი ძალიან მძლავრი იარაღია და ვფიქრობ, ინდუსტრიაში უნდა იმსჯელონ, როგორ დაასრულებენ [ბოიკოტს], როგორ შეიძლება ისეთ მოცემულობამდე მისვლა, სადაც ყველა ქართველი კინემატოგრაფისტი შეძლებს კინოცენტრის დაფინანსების მიღებას.
ქართველი ხელოვანები საუბრობენ შინაარსის კონტროლსა და ორგანიზაციის პოლიტიზებაზე. რამდენად მნიშვნელოვანია შემოქმედებით თავისუფლება? რამდენად დიდია შემოქმედებითი თავისუფლების წვლილი დანიური კინოს დღევანდელ წარმატებაში?
ვფიქრობ, შემოქმედებითი თავისუფლების წვლილი საკვანძოა. დანიაში იშვიათად ვლაპარაკობ შემოქმედებით თავისუფლებაზე, რადგან ეს გარანტირებული გვაქვს. ჩვენ გვაქვს დამოუკიდებელი კინოინსტიტუტი და დამოუკიდებელი კინოსექტორი, მაგრამ ვფიქრობ, რომ გამოხატვის თავისუფლება უკიდურესად მნიშვნელოვანია. რასაც ჩვენ ვაკეთებთ, ამბების მოყოლაა. ამბებს ვყვებით ფილმებით. ახლა ჩვენს კულტურაში ვტრიალებთ დიდი შეკითხვებისა და იდუმალებების ირგვლივ, ხოლო თუ ამას თავისუფლად ვერ გააკეთებ, მაშინ რა აზრი აქვს?
ბოიკოტზე ბრძანეთ, რომ მძლავრი იარაღია. გქონიათ ოდესმე მსგავსი გამოცდილება ბოიკოტში, კულტურულ მოძრაობაში ყოფნის?
გვქონია, ოღონდ არა ისე, როგორც ახლა თქვენ აკეთებთ. ძალიან პოლარიზებული ქვეყანა ხართ. მე ვმონაწილეობდი რამდენიმე ბოიკოტში. ვფიქრობ, ძალიან რთული რამ ბოიკოტში, განსაკუთრებით, როცა ეს თქვენს სფეროს ეხება, არის ის, რომ ერთი მხრივ, ყველა ერთია კინოინდუსტრიაში, თუმცა მეორე მხრივ, ყველა ერთმანეთის კონკურენტია. ვშიშობ, თუ ბოიკოტი გაიწელება, ის ისეთი ეფექტური არ იქნება, როგორიც შეიძლება გინდოდეთ. თუმცა სრულიად მესმის ბოიკოტის მიზეზების, მაგრამ ასევე იმედია, რაიმე სახის შეთანხმება შედგება და კვლავ გექნებათ კინოფონდი, რომელიც დამოუკიდებელ ფილმებს დააფინანსებს, იმის მიუხედავად, თუ რას შეიძლება ეხებოდნენ ისინი.
თქვენი პოლიტიკის ნაწილია მრავალფეროვნების ხელშეწყობა. რატომ არის ეს მნიშვნელოვანი და როგორ უყურებთ ამ საკითხს? მაგალითად, თუ ქართულ კინოში გვხვდება სხვადასხვა უმცირესობის რეპრეზენტაცია, ზოგჯერ მას „პროპაგანდის“ ან „ენჯეო კინოს“ იარლიყს აკრავენ, მათ შორის, ხელისუფლების წარმომადგენლები.
ვფიქრობ, მთელი ეს განხილვები მრავალფეროვნების შესახებ, განიხილება მხოლოდ რეპრეზენტაციის ჭრილში. ჩემთვის, რა თქმა უნდა, რეპრეზენტაცია მნიშვნელოვანია, მაგრამ ვფიქრობ, ეს უფრო მის ღირებულებას ეხება. კინოს შეუძლია რამდენიმე საათით სხვისი თვალები გათხოვოს. როგორც მაყურებელს, შესაძლებლობა გაქვს სხვადასხვანაირად შეხედო სამყაროს. ამისთვის განსხვავებული თვალები გჭირდება: ქალის თვალი, კაცის თვალი, ახლო აღმოსავლელის თვალი, ნორვეგიელის თვალი და ა.შ. სხვადასხვა თვალი, სხვადასხვა ხასიათი, გამოცდილება, რომლებიც ამბებს მოგიყვებიან. ეს არა რეპრეზენტაციის, არამედ მის ღირებულებას უკავშირდება. რადგან, რაც უფრო მეტი ერთმანეთისგან განსხვავებული კინო გვექნება, მით მეტი იქნება ხარისხიც.
რამდენად დიდ ყურადღებას უთმობთ კინოდისტრიბუციის კომპონენტს? მაგალითად, საქართველოში ათი კინოთეატრიც კი არ ფუნქციონირებს. აღარაფერს ვამბობ მუნიციპალურ კინოზე.
ძალიან მნიშვნელოვანია. რა თქმა უნდა, შეგიძლია სტრიმინგ პლატფორმაზე ან ტელევიზორში ნახო ფილმები, მაგრამ ნახო ფილმები დიდ ეკრანზე, ბნელ დარბაზში – უკიდურესად მნიშვნელოვანია. 5-10 წლის წინ ალბათ ვფიქრობდით, რომ კინოს ნახვა ყველგან შეიძლებოდა, მაგრამ ახლა ისევ იმ აზრს ვუბრუნდები, რომ კინოს დიდ ეკრანზე ნახვის შესაძლებლობა და გამართული კინოდისტრიბუციის სექტორი განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია.
დანიის კინოინსტიტუტში წლებია მუშაობთ, მათ შორის, წარმოების დეპარტამენტს ხელმძღვანელობდით. ერთი შეხედვით, რიტორიკული შეკითხვაა, მაგრამ მაინც გკითხავთ: რამდენად მნიშვნელოვანია რელევანტური გამოცდილება და ცოდნა, ამ პოზიციაზე მუშაობისას?
ვფიქრობ უაღრესად მნიშვნელოვანია. ვერ წარმომიდგენია კინოფონდი, სადაც კინოპროფესიონალები არ მუშაობენ. უნდა გქონდეს გარკვეული გამოცდილება კინოწარმობაში, დისტრიბუციაში, რათა შეძლო ფილმების განვითარება და გადაწყვეტილების მიღება მათი დაფინანსების შესახებ.
როგორ გამოიყურება ქართული კინო დანიური პერსპექტივიდან? როგორ ფიქრობთ, შესაძლებელია, რომ მიმდინარე პროტესტმა ახალი შესაძლებლობები შექმნას ქართული კინოს მომავლისათვის?
ქართული კინოს ექსპერტი არ ვარ, სხვადასხვა ფესტივალზე რამდენიმე მათგანი მინახავს. მაგალითად ვნახე „მოთვინიერება“ და უდიდესი შთაბეჭდილება მოახდინა. ვფიქრობ, ბოლო წლების ერთ-ერთი საუკეთესო დოკუმენტური ფილმია. ასევე გაქვთ ძალიან ღირებული კინომემკვიდრეობა, კულტურა.
რთული სათქმელია მიმდინარე კონფლიქტი ხარისხის ახალ დონეზე აგიყვანთ თუ არა, თუმცა შესაძლებელია. ასევე არსებობს რისკი, რომ ამის გამო თაობები გამოგვაკლდება და ისინი კინოს ნაცვლად, ხელოვნების სხვა სფეროებში წავლენ. რთული სათქმელია, რაც აქ ვიგრძენი კინოსექტორის სხვადასხვა წარმომადგენელთან შეხვედრებზე – ეს არის ამბიცია, ინტერესი, მათ აქვთ ამბები, რომელთა მოყოლაც საჭიროა – ეს ყველაფრის საძირკველია.
