მ. აკაკი ჭელიძე
ლათინ კათოლიკეთა კავკასიის
სამოციქულო ადმინისტრაციის
კანცელარიის გამგე
რას ნიშნავს დღეს, 21-ე საუკუნის ორ ათწლეულგამოვლილ მსოფლიოში დასავლური ტიპის ინტეგრაცია და რაგვარად გვმართებს გავიაზროთ ჩვენი ქრისტიანული მოწოდება დღევანდელ სამყაროში? ამ კითხვაზე პასუხს მოითხოვს სწორედაც რომ ჩვენივე ქრისტიანული მოწოდება, ვინაიდან რწმენა მოცემულობა როდია, ის პროცესია და საჭიროა ყოველ ჯერზე ხელახლა ვიწამო, თუკი არ მსურს, რომ გზაში დამეკარგოს ის, რის მნიშვნელობასაც ასე გულმოდგინედ ვაღიარებ ხოლმე.
რელიგიურ კუთვნილებაზე საუბრისას, ჩვენივე ისტორიიდან გამომდინარე, პოლიტიკური არჩევანი და ვექტორები ამოტივტივდება ხოლმე. ასე მაგალითად, კათოლიკობას საქართველოში დასავლეთის მონატრებას უკავშირებენ, მართლმადიდებლობის კომპასი ჩრდილოეთისკენაა მიქცეული; არც იმათი ნაკლებობა იგრძნობოდა და იგრძნობა, ვისთვისაც სამხრეთია ახლო. მეოთხე საუკუნეში ქრისტიანობის სახელმწიფო რელიგიად გამოცხადებაც ხომ დასავლეთის სასარგებლოდ გაკეთებულ არჩევნად მოჩანს აღმოსავლეთის წინააღმდეგ და იმ დროს სრულებით განსხვავებულად ჟღერდა სიტყვები „წინაპართა რწმენა“, ვიდრე დღეს. რამდენია ყოველივე ამაში სარწმუნოების ელემენტი და რამდენი – ადამიანური ფაქტორი?
მიამიტობა იქნებოდა რწმენის გამოყოფა და დაშორება ყველა სხვა ადამიანური ელემენტისაგან, მისი სუფთა სახით გამოხდის მიზნით; ის ყოველთვის ადამიანთა კონკრეტულ მოცემულობაში ისხამს ხორცს, თუმცა, მით უფრო საშურია გარკვევა, თუ რა არის ქრისტიანთათვის მთავარი, ჩვენი გადადგმული ნაბიჯების ნამდვილი მოტივაცია.
თუმცა ამგვარად დასმული საკითხი: „დასავლური ტიპის ინტეგრაცია“ შეიძლება გავიგოთ ისეც, რომ დასავლეთის მიერ განვლილი გზის ჩვენეული გავლა ვიგულისხმოთ. ახლო წარსულის მსოფლიო არაერთ მაგალითს გვთავაზობს იმის დასტურად, რომ შეუძლებელია ცივილიზაციის საუკეთესო მიღწევების ექსპორტი და ტრანსპლანტაცია. ნამდვილად სამწუხარო იქნებოდა, შეგვექმნა ისეთი შთაბეჭდილება, რომ ისეთი მნიშვნელოვანი ფასეულობები, როგორიცაა, პიროვნების ღირსება, თავისუფლება, დემოკრატია, სამართალზე დამყარებული სახელმწიფო, ადამიანის უფლებები და სხვა, არაა ამა თუ იმ რეალობისათვის. ამგვარი ინტეგრაცია ტრანსპლანტაციაზე მეტად „დამყნობას“ უნდა ჰგავდეს, რათა უკვე არსებული ძირიდან ამოიზარდოს ის ნამდვილად ადამიანური ფასეულობები, რისი მოწმეცაა „დასავლეთი“. განა ქრისტეს სახარებაც ასე არ „დაემყნო“ კულტურებზე? დასავლური ცივილიზაცია ამგვარი ზრდის ნაყოფია. მასში დამწიფდა და გამოიკვეთა ყველა ის ფასეულობა, რომლითაც ევროპა ამაყობს, თუმცა მისთვის ქრისტიანობის გარეშე ძნელი იქნება, ამ ფასეულობებს მყარი საფუძველი მოუძებნოს; აქ სათქმელია ეკლესიის ნამდვილად შეუცვლელი და ავტორიტეტული სიტყვა, ვინაიდან ფასეულობებს ოდენ რიტორიკით ვერ შეექმნება დასაყრდენი.
საგულისხმოა, რომ ეკლესია არცერთ პოლიტიკურ სისტემასთან არ აიგივებს თავის გზას, — არაერთხელ გაუსვამს ხაზი ამისთვის ოფიციალურ დოკუმენტებში — არ ანიჭებს უპირატესობას რომელიმე მოწყობას და ამავე პრინციპის ერთგულია ევროკავშირთან და დასავლურ ქვეყნებთან მიმართებაში. ეკლესიის სოციალური მოძღვრება შეიძლება წარმოვიდგინოთ კონცენტრულ წრეებად, რომლის ცენტრშიცაა ადამიანი, პიროვნება, რომელიც ახორციელებს სხვადასხვა სახის ადამიანურ, სოციალურ და პოლიტიკურ ურთიერთობებს, დაწყებული ოჯახიდან და სხვადასხვა სახის ადგილობრივ მცირე თუ დიდი ჯგუფებიდან, ვიდრე ეროვნულ გაერთიანებამდე და საერთაშორისო ურთიერთობებამდე.
ამგვარი მიდგომა ეკლესიის ორიათასწლოვანი გამოცდილების სიბრძნეა (რომელ სხვა ინსტიტუციას აქვს ესოდენ ხანგრძლივი ისტორია?!), იმ პირობებში, რომ მას ამ დროის უდიდეს ნაწილში გადამწყვეტი სიტყვა ეთქმოდა მსოფლიოს რელიგიურ, კულტურულ თუ პოლიტიკურ ცხოვრებაში. ეკლესიისთვის არ ყოფილა სასიცოცხლოდ აუცილებელი, ე. წ. „საქრისტიანო“, საზოგადოება, რომელიც 100%-ით შედგებოდა ქრისტიანებისგან და ადამიანის მთელი ცხოვრება, დაბადებიდან გარდაცვალებამდე მომართული იყო ეკლესიურად. შესაძლოა, დღესაც არსებობდეს ამგვარი დროის ნოსტალგია. დასავლეთი უკვე დიდი ხანია, აღარაა ამგვარი (თუმცა ბევრია ეკლესიასთან მეტ-ნაკლებად დაახლოებული პირი, ვინც ვერ შელევია ამ იდეას). ამ მცირე წერილში ვერანაირად ვერ მოხერხდება იმ ისტორიული გზის ზოგადი ანალიზიც კი, რომელიც ეკლესიამ განვლო ორი ათასი წლის განმავლობაში, მაგრამ შეგვიძლია ამ გზის ერთ-ერთი მთავარი მახასიათებელი ვახსენოთ: ეკლესია ყოველთვის ცდილობდა სახარების დანერგვას იმ კონკრეტულ პირობებში, რაც ხვდებოდა კონკრეტულ ეპოქაში, კონკრეტულ ადგილზე, ახდენდა სახარების ინკულტურიზებას. სწორედ იმის გამო, რომ სახარებას ზეკულტურული ძალა აქვს, რომელიც ნებისმიერ მდგომარეობაში მყოფი ადამიანისთვისაა, შესაძლებელია და აუცილებელიცაა მისი მოთარგმნა. მრავალსაუკუნოვანი ტრადიციების მქონე ეკლესიის მესვეურებს შესაძლოა, სწორედ ამგვარი ცდუნება დაემუქროთ: ეგონოთ, რომ ის, რაც თხუთმეტი საუკუნის წინ მოითარგმნა ეკლესიის მამების მიერ, იმას აღარ სჭირდება ხელახალი მოთარგმნა. აქ უნდა ვეძიოთ მთავარი საფრთხე თავად ეკლესიისათვის.
კონსტანტინესეული ეკლესია, რომლის მრავალსაუკუნოვანი ძალისხმევის შედეგი იყო ის, რასაც „საქრისტიანო“ დაერქვა, სრულებით არაა ეკლესიისათვის არსებობის არც ერთადერთი, არც საუკეთესო ფორმა. მეტიც, ის, რაც მანამდე იყო ცოცხლად განცდილი რწმენა, სახელმწიფო რელიგიად გამოცხადების შემდეგ იქცა ინსტიტუციონალიზებულ, თავსმოხვეულ რელიგიად, რაც დიდ განსაცდელად მოევლინა თავად სახარებას, ეკლესია კი იმპერიის სამსახურში ჩააყენა.
ეკლესიის ამგვარი სქემა წარმოუდგენია მრავალ ქრისტიანს დღემდე, რაც არცთუ მცირე საფრთხეს უქმნის ეკლესიის მისიის შესრულებას. დასავლეთის ეკლესია უკვე დიდი ხანია დარწმუნდა, რომ საერო ხელისუფლის გარეშეც შეუძლია და მართებს კიდეც ფუნქციონირება. ის მტკივნეული დაშორიშორება, რაც საერო და საეკლესიო სფეროების გაყოფით დასრულდა, მრავალი ისტორიული ფაქტორით იყო განპირობებული.
მიუხედავად იმისა, რომ ევროპის კონსტიტუციაში ქრისტიანული ფესვების აღიარებას მრავალი მოწინააღმდეგე გამოუჩნდა (საუბარია ანტიკურ ბერძნულ-რომაულ და ილუმინისტურ ფესვებზე, ქრისტიანულის უგულებელყოფით), ეკლესიას მართებს ახალ გამოწვევებს გაუსწოროს თვალი და ყოველგვარი ნოსტალგიის გარეშე დაიმკვიდროს თავისი კუთვნილი ადგილი საზოგადოებაში, ყოველგვარი პრეტენზიების გარეშე. არ შექმნას ძალაუფლებისაკენ სწრაფვის შთაბეჭდილება და რაც შეიძლება უკეთ შეასრულოს დაკისრებული მისია: ემსახუროს კონკრეტული ადამიანის სიკეთეს, აუწყოს სახარება, განკურნოს სნეულნი, დაიცვას გარიყულნი, დაამოწმოს ყოველი ადამიანის ღირსება უკანასკნელთა ქომაგი ღმერთის სახელით. სახარებას ნამდვილად აქვს ხნულში დათესილი მარცვლის ძალაც და წუთისოფლისათვის აუცილებელი ნათელიც და მარილიც. უპირველესი წვლილი, რისი შეტანაც შეუძლიათ ეკლესიებს დასავლური ტიპის ინტეგრაციაში, თავად ქრისტიანობაა, სახარება; ყოველგვარ ფუნდამენტალიზმში ჩავარდნის გარეშე დაამოწმონ იმ უფლის მიბაძვით, რომელიც საკუთარ თავს სხვათა საკეთილდღეოდ გასცემს.
გარდა ამისა, ეკლესია თავისი მოძღვრებით შეახსენებს ყოველ ხელისუფალს, რომ ის (ხელისუფალი) არა ფლობს აბსოლუტურ ძალაუფლებას, მოხმობილია იმათ სამსახურად, ვისაც განაგებს. ეს განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია ტოტალიტარული იდეოლოგიების ფონზე, იდეოლოგიებისა, რომელთაგანაც, როგორც ჩანს, კაცობრიობა ვერასოდეს აიცრება ერთხელ და სამუდამოდ.
დასავლური ტიპის ინტეგრაციაში მღვდლებისთვის აუცილებელია უნარი, იყვნენ იმ საყოველთაო, კათოლიკე ერთობის მატარებელნი, რომელიც მართლმორწმუნეობის განუყოფელი ელემენტია, ყოველგვარი საზღვრებისგან თავისუფალი ერთობისა, რომელშიც განსხვავებულნი პოვებენ საკუთარ სისრულეს.
ამავე დროს, მღვდელმსახურებს სჭირდებათ ეკუმენური ხედვა და გრძნობა, ვინაიდან შეუძლებელია იესოს მთავარი ნების, მის კვალში მავალთა ერთობის დავიწყება.
ქრისტიანთა შორის ერთობა ხშირად ჩვენივე ახლომხედველობითა და თავკერძა კარჩაკეტილობით გვიანდება. ქრისტიანებს გვმართებს ძალისხმევა, რათა ერთმანეთს გავუგოთ. საყოველთაობა და ერთიანობა მუდამ იყო და ახლაცაა ძირითადი მახასიათებელი ნამდვილი ქრისტიანობისთვის, სადაც არავინაა თვითკმარი. ამას მოსდევს სხვა რელიგიებთან შეხვედრისა და მათთან დიალოგში შესვლის აუცილებლობა, რასაც სჭირდება საგანგებო ძალისხმევა.
პოლიტიკოსებიც, მთავრობებიც და სამოქალაქო საზოგადოებაც გრძნობენ რელიგიათაშორისი დიალოგის აუცილებლობას, თუმცა მათი მხრიდან თავსმოხვეული დიალოგი ვერ იქნება ის, რაც ნამდვილად კეთილ ნაყოფს გამოიღებს. რელიგიათა მესვეურებს მართებთ, საკუთარი შინაგანი მოთხოვნილებით გაეხსნან ერთმანეთთან წრფელ, ღია დიალოგს. ქრისტიანულ ეკლესიას კი აქვს საიმისო პოტენციალი და გამოცდილება, რომ ამგვარი დიალოგი აწარმოოს გაუგებრობებისა და სახიფათო ზედაპირული მიდგომის გარეშე, ჩაუღრმავდეს ჭეშმარიტების, იდენტურობის, დიალოგის, მოწყალების, ქადაგების ცნებებს, რათა არ ჩავარდეს უნაყოფო დაპირისპირებებში. საშური საქმეა ერების, რელიგიათა და კულტურათა შერიგებისათვის შრომა, იუდაიზმთან საერთოს გამონახვა, ისლამთან ურთიერთობების გაბმა, სხვა რელიგიებთან თუ მსოფლმხედველობებთან შეხვედრა. სხვა ვინ, თუ არა მორწმუნეებმა უნდა გაუწოდონ ევროკავშირსაც და ყოველ დასავლურ კულტურას შერიგების, დიალოგის, მშვიდობის კონკრეტული მოწმობა, რასაც უნდა ვესწრაფოდეთ ერთმანეთში, ადამიანის, პიროვნების ცენტრალური პოზიციის დაცვით და არსებობისათვის საზრისის მინიჭების შეთავაზებით?! მიუხედავად იმისა, რომ დასავლეთის კრიზისზეა საუბარი, კვლავაც შესაძლებელია ის ახალ სიმაღლეზე ავიდეს ჰუმანურობის, საზოგადოების, უფლება-მოვალეობების, ღირსების, თავისუფლების, ძმობის სფეროში, და ამაში დიდია ქრისტეს მოწაფეთა პასუხისმგებლობა.
ქრისტიანთა მოლოდინის უკან როდი იმალება ოდენ მათი ეკლესიების როლისა და თავისუფლების დაცვის სურვილი, რაც სულაც არაა უმნიშვნელო რამ, მათი მთავარი მიზანია, რომ ევროპის ზეცა არ შემოიფარგლოს ოდენ მიწიერითა და წუთიერით, რაც საბოლოო ჯამში აზრს მოკლებული არსებობით მთავრდება ხოლმე. მათი სურვილია დატოვონ მიღმიერის, ტრანსცედენტულის შესაძლებლობა და არ მიუკეტონ კარი ფასეულობებს. როგორც ქრისტიანებს, სწამთ, რომ ჯვარცმული და აღმდგარი იესოა ის, ვინც კვლავაც მიანიჭებს „დასავლეთს“ ადამიანის ყველაზე სრულად გაფურჩქვნის შესაძლებლობას.
