აღარ ვარ ქალი - ვკვდები როგორც ქვეყანა

2024წ. 16 ივნისი, 18 საათი და 40 წუთი, მარჯანიშვილის მეტრო – ჰაერი გამქრალია და მხოლოდ მზე აჭერს ისე, როგორც ალბათ მხოლოდ კამიუს წიგნებში. მივდივარ და მივდივარ დაუსრულებლად. ვიცი, გზაში სულ 10 წუთი მინდა, მაგრამ არაფრით გადის. ჯერ ყვავილების გამყიდველებს უნდა ავუარო გვერდი ზაფხულის სურნელთან ერთად კოლოფებით სიგარეტი და  უცნაური ფორმის სამკაულები რომ დაუწყვიათ წინ. მერე ბუკინისტების პატარა დახლებს წარწერით „წიგნი – 2 ლარი“. გადავუხვევ და საფეხმავლო გადასასვლელთან ახლოს ბატიბუტის სუნი მაბრუებს, ოღონდ არა ისეთი, კინოთეატრებს რომ სჩვევიათ, – ნამდვილი ბატიბუტის სუნი, ქუჩაში რომ იყიდებოდა 20 თეთრად, ძალიან ბევრი მარილითა და ცხიმით – ყველაზე მავნე, მაგრამ ყველაზე გემრიელი. 

წინ მივიწევ. უკვე იმ შენობას მივადექი, ორ კაცს რომ უჭირავს ხელში, თუმცა წინ დიდი ალუმინის ღობე რომ ჩაუდგამთ და ეს ალუმინიც ისეთივე მწველია მზის სხივებისგან, როგორც იმის არცოდნა – რატომაა ეს შენობა წლობით შეფუთული და უფუნქციოდ დარჩენილი, როგორც მრავალი სხვა თბილისში. 

ნოდარ დუმბაძის თეატრი. ვცდილობ, ვარსკვლავებს ფეხი არ დავადგა და თან შეკრებილ ბავშვებსაც არ დავეჯახო, პარალელურად სიმღერის რიტმსაც ავუწყო ფეხი – მთელი რუტინაა ამ პატარა მონაკვეთის გავლა. 

დანიშნულების ადგილი  აბაშიძის თეატრია. ერთი პატარა გადასასვლელიც და მივალ. ჯერ აუცილებლად სუხიშვილების დარბაზს გავხედავ და მერე შევალ. 

კარებს ვაღებ და კამიუს სიცხე ქრება, სამაგიეროდ ჩნდება ედგარ ალან პოს ყორანი. შავი ჩიტებით სავსე ოთახი ხალხმაც გაავსო. ამდენი ხანია, ამ თეატრს ვსტუმრობ და პირველადაა, ამ ოთახში დასაჯდომი ვერ ვნახე. უჩვეულოდ სავსეა თეატრი და ხალხიც უჩვეულოდ ზუზუნებს. მიუხედავად იმისა, რომ აქ ბილეთები თითქმის ყოველთვის სრულად  გაყიდულია, ამ დღეს განსაკუთრებით იგრძნობა ხალხის რაოდენობა. 

სეზონის ბოლოა, შემოდგომამდე აქ ვეღარ მოვალ. 

დასიცხული, სკამს მონატრებული შევდივარ დარბაზში და სადაცაა, კომფორტს უნდა მივაგნო, რომ ვიღაც ინგლისურად, ცოტა გაურკვევლად მეძახის – Get out of here. ცოტა ვბრაზდები, ამ სიცხეში აქამდე მოსული სადღა უნდა წავიდე. 

არ ვუჯერებ და ჯიუტად ვჯდები – არსად წასვლას არ ვაპირებ. 

და მერე აღმართს მიუყვება კაცი. ფეხზე თოკი აქვს მობმული და ჩემოდანს მიათრევს. აივლის აღმართს და ზუსტად მისნაირი, თუ ეგო მისი, თუ თავად – კვლავაც აქ არის, იმავე გზას აგრძელებს და აქ ვხვდები, განა დარბაზიდან მაგდებენ, მაფრთხილებენ – გაიქეცი, სანამ დრო გაქვს, სანამ გული კიდევ მთელია, გაიქეცი. 

ქალს, რომელიც ოქროსფერი თუ ყვითელი აღმართის თავზე შემომჯდარა და გაბმულად მოგვიწოდებს გაქცევისკენ, ხელში პოლიეთილენის პარკში ჩაწყობილი პროდუქტები უჭირავს – ყველა სუპერმარკეტისა თუ უბნის მაღაზიის მკვიდრი პროდუქტები. მათ ვათვალიერებ, როდესაც მაფხიზლებენ და სცენიდან მეძახიან „და იმ წელს, როცა ვერ დაორსულდა ვერც ერთი ქალი – ამნაირად აღესრულა მთელი თაობა“.

განცდა უიმედობისა თუ დაბნეულობის – ჯერ ვერ ვიგებ, მაგრამ ვხვდები, ისე მეტკინება და ისე დავინახავ, როგორც არასდროს. 

აღმართზე მიმავალი კაცი არ ჩერდება – სიბნელიდან უერთდება ქალი სავაჭრო კალათით, გრძელი თმით, ლაბადით და უყურებს სივრცეს – სივრცეს, სადაც მეც ვარ, თუმცა მისი თვალები ვერ მწვდებიან და ვხვდები, ვეღარასდროს დამინახავენ. 

„ყველა იჯდა და ყურადღებით აკვირდებოდა ქვეყნის საზღვრების მოშლას, როგორც მომაკვდინებელი სენით დაავადებულ ადამიანს“, – მეუბნება ის თუ თავის თავს კიდევ ერთხელ შეახსენებს და მიუყვება დაღმართს, მიუყვება უსასრულოდ. 

მოსაცდელი სკამი, გინდ ტრანსპორტის გაჩერებისა დაარქვით, გინდაც ექიმის კაბინეტის – დაღმართზე სვლა უსასრულო ლოდინით თუ მანიშნებელი მოლოდინისა. 

„საზღვარზე ბევრს ნახავდით ამჩატებულს, ცეკვავდნენ, თითქოს მძიმე ტვირთი მოხსნესო, ეს ტვირთი იყო ქვეყანა“, – ვუყურებ სცენას, რომელიც ერთბაშად გადაქცეულა მთელ ქვეყნად და ვხედავ ხალხს დაზაფრულსა და ტვირთით სავსეს და რომელმა დატოვა თავისი ტვირთი? 

სკოლის მერხია? მოსწავლეები?  რატომ სძინავს? ფეხსაცმელებს შეხედე – მოსწავლე არა, ჯარისკაცია, კალამი კი არა, ნაჯახი უდევს მერხზე, ნეტავ სად მიდის, ნეტავ სკოლის მერხი რაღად უნდა, ნეტავ უსიტყვოდ რატომ იძირება. 

„ამ მომენტში არაფერი ყოფილა უფრო საზარელი, ვიდრე სიტყვა იმედი და არაფერი უფრო ბნელი, ვიდრე ამ სიტყვის მნიშვნელობა“. 

სცენიდან ქრებიან და ქალი, რომელიც პერიოდულად გვაფრთხილებდა, გაიქეცითო, ახლა გვლანძღავს, გვლანძღავს უშვერი სიტყვებით და უჩინარდება სადღაც ოქროსფერის ძირში, თუმცა მას არავინ ანაცვლებს. ნეტავ სად არის? – ნეტავ იმიტომ ხომ არ გაუჩინარდა, მომენტებში მისი გაბმული ძახილი სრულად რომ მავიწყდებოდა, ნეტავ იმიტომ ხომ არ წავიდა, მეც სხვათა მსგავსად ჩუმად რომ ვუყურებ – I will be happy, so very happy – გვიანდერძა და გაქრა. ნეტავ მატყუებს, თუ მართლა სჯერა ბედნიერების?

დაცარიელებულ სცენას ზარის ხმა არღვევს – სკოლის ზარის, გაკვეთილიდან რომ გათავისუფლებდა ან რომ გეუბნებოდა, დროა, მაგიდებს დაუბრუნდეთ. ეს ზარი გაკვეთილისა იყო – მოსწავლე ცენტრში, ჩრდილები მის ირგვლივ – ორი ჩრდილი – ანარეკლია მისი სულისა თუ დაკარგული სხვა მეგობრები?

იღიმის, თუმცა არა სიმშვიდის, სიყვარულის, ბედნიერების ღიმილით – სახე შეშლია, წაშლია, თვლებში ელვა აქვს ბრაზის, სიძულვილის, შიშის. 

„ვისაც კი საკუთარი თვალით არ უნახავს, უხილავი ხელით მოცელილი ადამიანები როგორ იხოცებიან პირდაპირ ქუჩაში, ვერ შეძლებს გაიგოს, რა არის, რას ნიშნავს ქვეყნის სიკვდილი. ხოლო მათ, ვინაც ქვეყნის მსგავსი სიკვდილი ქუჩაში ნახეს, კარგად იციან, რომ ამის ნახვა სრულიად საკმარისია იმისთვის, რომ მთელი შენი სიცოცხლე ერთ წამში ამოწურო. ოღონდ დღის სიცოცხლე, რადგანაც ღამით, ბალიშთან მარტო დარჩენილი ამის მნახველი კაცის სიცოცხლე სხვა ისედაც არაფერია, თუ არა გაუსრულებელი, ღრმა სიკვდილი“, – ამბობს ჯარისკაცი თუ მოსწავლე და ეცემა, მიცვალებულს ემსგავსება, სამაგიეროდ ცოცხლდებიან მისი აჩრდილები, ანარეკლები და მონაცვლეობით გვაფრთხილებენ და გვახსენებენ და გვავედრებენ ქვეყანას, ქვეყანას, რომელიც დაკარგეს და დაკარგეს ხუმრობით, სიცილ–ხარხარით. 

„სწორედ ამ დროს, ამ ანეკდოტებში, ამ მხიარულებაში მოხდა ისტორიის ერთი ციკლიდან მეორეზე გადანაცვლება, საბოლოოდ და დამაჯერებლად. სულ სიცილ–კისკისში, ამიტომაც აღარავის გაჰკვირვებია ცნობა, რომ სადაცაა ქვეყნის დარჩენილი ორი საზღვარიც მოიშლებოდა“, – აქ პირველად გამცრა, თუ მეტკინა და რას დავაბრალო? აწმყო მეცნობა თუ მომავალს ვუფრთხი? 

და სადღაც გამაბრუებელ მონოლოგებში, რომლებიც საზარელი ანარეკლია რეალობისა, ჯარისკაცის თუ მოსწავლის ჩრდილები თუ ანარეკლები ქრებიან და ფიგურა ცენტრში ნაჯახით ხელში რჩება მარტო და რეკავს ზარი და ქრება მერხი და ქრება შუქი და ჩნდება სინათლე, თუმცა არა სინათლე იმედისა – ტელევიზორი, პოლიტიკოსი, ყოფილი პრემიერი: 

• „როგორ ფიქრობთ, რატომ შეიჭრა რუსეთი უკრაინაში 2022 წელს?

• მგონი, ყველამ იცის მიზეზი. 

• მე არ ვარ დარწმუნებული, რომ ვიცი. თქვენ რას ფიქრობთ?

• ვფიქრობ, ძალიან კარგად იცით (იცინის) და საზოგადოებამაც იცის. ერთ–ერთი მიზეზი იყო NATO, NATO-ს გაფართოება, ხომ ასეა? და ბევრი სხვა მიზეზი. 

• თქვენ ფიქრობთ, რომ NATO-ს გაფართოებამ გამოიწვია ომის პროვოცირება?

• არ მინდა NATO-ზე საუბარი და არ მინდა რუსული მთავრობის განცხადებების გამეორება, მაგრამ ერთ–ერთი მიზეზი იყო უკრაინის სურვილი და მისწრაფება, გამხდარიყო NATO-ს წევრი და აქედან გამომდინარე, ჩვენ ვხედავთ შედეგს…“ 

და ციკლი მეორდება და მოსწავლე თუ ჯარისკაცი ბრაზდება, მწარდება და ნაჯახი, რომელიც ხელში უჭირავს მაღლა იწევა და გალობის მსგავსი წამიერი გამონათების შემდეგ ისმის ხმა ლეწვის და მქუხარე აპლოდისმენტები დარბაზიდან და აქ პირველად ვტირი და პირველად ვხვდები, მარტო არ ვარ, აღარ ვარ და ყველას თანაბრად გვტკივა და ყველას თანაბრად გვაწუხებს და აქ მახსენდება, ამ სპექტაკლს პირველად კი არა მეორედ ვუყურებ და იქნებ ჩემი სურვილი მიბრუნებისა უკავშირდებოდა ხალხს, აუდიტორიას, მათზე დაკვირვების წყურვილს და ეს ქუხილი ტაშისა, რომელიც არსად ჩანდა იმ დარბაზში, რომელიც ჯერ კიდევ არ იცნობდა 2024 წლის აპრილსა და მაისს, გაჩნდა ივნისში – 16 ივნისს იხუვლა ტაშმა. 

აქ ხალხს ღვიძავს და ძილსაც აღარავინ აპირებს. 

ამ ფიქრებში გართული ვხედავ, როგორ იტაცებს მოსწავლეს თუ ჯარისკაცს კაცი უზარმაზარი კოკა-კოლის დახლით თუ მაცივრით, ჟაკეტშიც რომ ჩაუწყვია არაერთი ქილა და გვმოძღვრავს და მეცინება, რადგან ზუსტად ვიცი, რა გვითხრა რეჟისორმა და მეტირება, რადგან ზუსტად ვიცი, რა გვითხრა რეჟისორმა. 

და შემდეგ მარიაჩის დუეტი და კოკა-კოლის ქილების გამაყრუებელი ცვენა და მერე სკეიტბორდი და მერე მაცივარი და მერე სარეცხის მანქანა და „ა, არა, კაცი არა ვარ, მიწა ვარ მიწა, მე ვარ ქვეყანა!“

კაცი ჩემოდნით ბრუნდება, იმ სანაპიროზეა, იმ ცხელ სანაპიროზე, კამიუს სანაპიროზე. 

და კაცი ჩემოდნით კარგავს კიდურებს და კაცი ჩემოდნით გვიყვება ამბავს, რომელსაც ახლა გავდივართ და კაცს ჩემოდნით, ფეხზე მობმული თოკით დაბლა ექაჩებიან და „ა, არა, კაცი არა ვარ, მიწა ვარ მიწა, მე ვარ ქვეყანა!“

„ენა მოკვდა, შესაბამისად სიტყვებიც გათავისუფლდნენ პოლიტიკურ პირთა მორჩილებისგან, რომლებმაც უკვე აღარ იცოდნენ, რით შეენიღბათ ის სინამდვილე, რომელშიც კვდებოდა მთელი ქვეყანა. პოლიტიკოსები ცდილობდნენ, შიში შეენიღბათ, გულებში რომ გასჩენოდათ. მარტოობის და სიკვდილის შიში. ეშინოდათ, რომ ისინიც ზუსტად ისევე მოკვდებოდნენ, როგორც მოკვდა მათი ქვეყანა, საბოლოოდ და დამაჯერებლად და აი ამ შიშში უცებ იფეთქა პრემიერის და მინისტრების ეპიდემიამ, რომლებიც მარტო ძილსაც კი ვეღარ ბედავდა, რადგან მინისტრთა კაბინეტის შეკრებისთვის შიშით იფსამდნენ, ხედავდნენ რა მათ წინ, ოვალურ მაგიდაზე დასვენებულ მათსავე გვამებს, შიშველ გვამებს. საკუთარი ხრწნადი სხეულები ეჩვენებოდათ და აი სწორედ იმ წელიწადს ყველაზე მეტ შეთქმულებას ჰქონდა ადგილი ქვეყნის უმაღლეს ეშელონებში. პარლამენტართა ფარა ცხვრებივით იყიდებოდა. ცხვირაბზეკილი დეპუტატები გადადიოდნენ ერთი პარტიიდან მეორეში მხოლოდ იმისთვის, რომ დაეცხროთ საკუთარი თუ საოჯახო ამბიციები“, –  ენა ცოცხალია და ჯერ ვერ გათავისუფლებულა პოლიტიკურ პირთა მორჩილებისგან, რომლებმაც უკვე აღარ იციან რით შენიღბონ ის სინამდვილე, რომლითაც კლავენ მთელს ქვეყანას. პოლიტიკოსები ცდილობენ შიში შენიღბონ, რომელიც გულში გასჩენიათ. მარტოობის და სიკვდილის შიში. ეშინიათ, რომ ისინიც ზუსტად ისევე მოკვდებიან, როგორც კლავენ მათ ქვეყანას, – საბოლოოდ და დამაჯერებლად და აი ამ შიშში უცბად იფეთქა პრემიერის და მინისტრების ეპიდემიამ, რომლებიც მარტო ძილსაც ვეღარ ბედავენ, რადგან მინისტრთა კაბინეტის შეკრებისთვის შიშით იფსამენ… – მესმის სიტყვები მკაფიოდ და „ა, არა, კაცი არა ვარ, მიწა ვარ, მიწა, მე ვარ ქვეყანა!“

და ბურუსიდან გამოვყავარ ქალს გრძელი თმებითა და ლაბადით, რომელსაც სადღაც დაუტოვებია თავისი ტვირთი და ექაჩება კაცს, რომელიც ქცეულა ქვეყნად და ამბობს „ვჩქარობ, რამდენიმე სიტყვის თქმა მინდა მოვასწრო შენთვის და ეს სიტყვებივე იქნება უკანასკნელი. მძულს ეს ქვეყანა, შიგნეული გამომიჭამა, მძულს, მძულს, დიახ მძულს… [მე ვარ ქვეყანა] ქალი ვარ, არ ვარ ქვეყანა, რომ საკუთარი ნანგრევები და სამარხები ფულის სანაცვლოდ მივცე, ყველაფერი ნაღდ ფულზე გავცვალო ან ვიცხოვრო… მე არ მინდა ვიყო ეს ქვეყანა. ეს ქვეყანა ნეკროფილია, გერონტოფილი, ნეხვოფილი, სუტიტური, კახპა და მკვლელი, მე კი სიცოცხლე მინდა, მინდა ვიცოცხლო, გავცე სიცოცხლე… რა ბედნიერი ვიქნებოდი ახლა სიცოცხლე რომ მნდომოდა, მაგრამ არ მანებებს გავცე სიცოცხლე…“, – ამბობს ქალი, გამწარებული და აგრძელებს და არ ჩერდება და თითქოს მინდა გავბრაზდე მასზე, მაგრამ მესმის, მისი მესმის. 

„თითოეული მისი წყობა თითო ინფარქტი, ყოველი მისი კანონი – თრომბი“, – და მესმის გამოძახილი შორეული ფრაზიდან, რომელიც სპექტაკლის დასაწყისში ამოვიწერე – „კანონს ადგენენ მდუმარენი და მარტოსულნი“ და თითოეული მათი კანონი მეც ხომ თრომბივით მედება და მოსვენებას მიკარგავს, მართმევს გაზაფხულსა და ზაფხულს და არ მაძინებს და არ მანებებს წვიმას და არ მანებებს ტალღების ხმას და არ მანებებს ქვიშას და არ მანებებს არც ერთ საღამოს და არც ერთი დილას და მინდა მეც ვიკივლო და ვიყვირო და ვიჩხუბო და ვთქვა, რომ მძულს ირგვლივ ყველაფერი, მაგრამ შემდეგ – „აღარ ვარ ქალი… ვეღარ ვარ ქალი… ვეღარც შენა ხარ უკვე კაცი. ამან მოგვიშთო ყველაფერი, ამან დაგვცა. მაგრამ მისგან რაღა დარჩება ჩვენ გარეშე, აბა თვითონ რაღა იქნება ჩვენგან როცა აღარაფერი გადარჩება. ჩემი ფორმა აქვს მის მიწას, ჩემი სხეული მის კიდეებს გაუთანაბრდა. ჩემშია მისი ბედისწერა. ვკვდები… ვკვდები, როგორც ქვეყანა…“ 

და გელათის ღვთისმშობლის ხატი, მიძღვნილი მონასტრისადმი, რომელიც ქვეყნის ნგრევის სიმბოლიკად გადაქცეულა. 

ტაში კვლავაც ქუხს. მე ცუდად მესმის. გარეთ გავრბივარ, ჰაერი გამქრალია და ახლა მზეც აღარ აჭერს. მივდივარ, მივდივარ დაუსრულებლად და ვიცი, გზა გრძელია და არ მორჩება მანამ, სანამ მწამს სიტყვების „მარად და ყველგან, საქართველოვ, მე ვარ შენთანა“, არ დასრულდება მანამ, სანამ არ ვიტყვით – გავიმარჯვეთ სახელოვნად! არ დასრულდება მანამ, სანამ მეც მართლა ვკვდები – ვკვდები, როგორც ქვეყანა.