ასეთ დროს სხვანაირი პოეზია გამოდის წინ. სრულიად განსხვავებულ ლექსებსაც რომ თხზავდე, მაინც დაგეწერინება რაღაც ისეთი, რაც არსებულ სიტუაციას პასუხობს, ეხმიანება, რაც ამ კრიტიკულ მომენტში პოზიციას გამოხატავს… ანდა ძველ კრებულებში იპოვი ისეთ ლექსს, რომელიც ამ რევოლუციურ გარემოში ახლებურად გაიჟღერებს, უფრო მძაფრ კონტექსტს შეიძენს.

ახლაც ასე მოხდა: რაც ბელარუსში მღელვარება დაიწყო, თვალს ვადევნებ ჩემი მეგობარი ბელარუსი პოეტების აქტიურობას. ცხადია, ის სოციალურ ქსელებში ლექსების დადებით არ შემოიფარგლება, მაგრამ ულექსებოდაც არ მოსულა.

და სულ ჩნდება მათ გვერდებზე პოეტური ტექსტები, ჩნდება ონლაინჩართვები, ვიდეორგოლები, სადაც ჩანს, თუ როგორ კითხულობენ თავიანთ ლექსებს ემოციურად მრავალრიცხოვან დემონსტრაციებზე, მიტინგებზე…

მე მათ საკმაოდ ბევრს ვიცნობ. ისინი არაჩვეულებრივები არიან. ლაღები, შეუპოვრები, ნიჭიერები, სიცოცხლითა და იუმორით სავსენი. მათზე დავწერე კიდეც ერთხელ რვა წლის წინ „ლიბერალში“, ამიტომ აღარ გავიმეორებ. შეგიძლიათ, აქ ნახოთ ის წერილი.

მხოლოდ იმას დავამატებ, რომ საოცრად მიხარია, მათი ის ბრძოლა, რომლის დეტალებიც მე მაშინდელ წერილში აღვწერე, ასე ფართოდ რომ გაიშალა და უკვე დასასრულისკენ მიდის. ამ ბრძოლაში ისინი წინა ხაზზე არიან. თავიანთი ლექსებით. და, ალბათ, გასაგებია, რომ გამიჩნდა სურვილი, რამდენიმე ნიმუში მაინც მეთარგმნა და თქვენთვის მეჩვენებინა. ეს მხოლოდ ზღვაში წვეთია იმისა, რაც დღევანდელ რევოლუციურ ბელარუსში გაისმის, მაგრამ, ალბათ, ის წვეთი, რომელიც ბევრ რამეს მიგახვედრებთ.

დმიტრი სტროცევი

დაიბადა 1963 წელს. პროფესიით არქიტექტორია და დღემდე იღებს მონაწილეობას სხვადასხვა სამხატვრო პროექტში. არის ათი პოეტური  კრებულის ავტორი,  ლიტერატურული პროექტის – „მინსკის სკოლა“ – ხელმძღვანელი, სამოქალაქო აქტივისტი. ნათარგმნია უკრაინულ, ინგლისურ, გერმანულ, ჩინურ ენებზე. გამორჩეულია ლექსების დეკლამაციის თავისებური სტილით. წერს რუსულად.

* * *

რა საქციელია

მეგობარი გოგონა მიიყვანო მოედანზე მაინც

მთავარმა იარაღის მოჟღარუნემ დაიხავლა დილით

 

დაე იყოს საკუთარი ერის გენოციდი

თავდაპირველად ჯარისკაცები ცაში გაისვრიან

მერე კი ცეცხლს გაუხსნიან ხალხს

მათ კი ერთმანეთს ხელი უნდა ჩასჭიდონ და გამზირი გაიარონ

თითქოს უკანასკნელად

და უცებ მოედანზე

თავისუფლად ამოისუნთქონ

 

გასაღები მეზობლებს დაუტოვეს

ძაღლს ერთი დღე-ღამის სამყოფი აქვს საჭმელი და წყალი

 

უნდა გაიარონ ეზო

სადაც უდარდელი ჩრდილი ეცემა

 

უნდა გავიდნენ ქუჩაში

სადაც წმინდა ყოველდღიურობა დაბორიალობს

 

შესაძლოა ამდენი ადამიანიდან სწორედ ეს ორი მიემართება

ჩვენს სიგიჟეში

დახვრეტისაკენ

 

უგანონ?

ჯერ არაფერია გვიან

გულისრევის შეგრძნება პანიკური შეტევა

რა თქმა უნდა ნებისმიერ წამს შეუძლიათ დაიხიონ უკან

 

თვალები თვალები და კიდევ თვალები

შეფ დაგერხა ჩვენ გავიმარჯვებთ

შეფ დაგერხა ჩვენ გავიმარჯვებთ

 

ვინ და როდის გადააქცევს ხოლმე

პირველყოფილ ცხოველურ შიშს

თავისუფლებად და ბედნიერებად

 

ვინაა ის ოცი ადამიანი

ასე რომ აღიზიანებს დიქტატორს

რატომ უჭრელდება მათ გამო თვალი

 

ლუკაშენკოს ევაკუაცია სასახლიდან

სწორედ ამ წუთებში დაიწყო

 

ლუკაშენკო ტოვებს სასახლეს

სწორედ ამ მომენტში

 

არა დრაკონი კვლავ უკან ბრუნდება

კლანჭებში ჩაბღუჯული ავტომატით

 

შეფ დაგერხა ჩვენ გავიმარჯვებთ

 

ჩვენ საშინლად დავიღალეთ

ჩვენ გავიმარჯვებთ

* * *

მე და ჩემი ცოლი

უპარტიოები და უიარაღოები

არა ვართ რევოლუციონერები

 

ჩვენს სახლში დრაკონი ჩასახლდა

ჯავშნიანი და ხორცისმჭამელი

 

ყველაზე მეტად მას ჩვენი შვილები უყვარს

ისინი კორეული ძაღლებივით არიან უკვე

ნაცემები და გატყავებულები

 

ჩვენ სასტიკად დავიღალეთ მათი გადამალვით

ჩვენ უკვე აღარ გვაქვს საიდუმლო კუთხე-კუნჭულები

 

რა ვქნათ ჩვენ

მშვიდობისმოყვარეებო

დრაკონოფილებო

ვოლია ჰაპეევა

დაიბადა 1982 წელს. პოეტი, მწერალი, მთარგმნელი, ლინგვისტი. შვიდი წიგნის ავტორი. მისი ნაწარმოებები ინგლისურ, გერმანულ, პოლონურ, მაკედონიურ, ჩეხურ, ლიეტუვურ და ლატვიურ ენებზეა ნათარგმნი. შეისწავლის კულტურასა და ლიტერატურაში გენდერულ პრობლემატიკას. იკვლევს კომპარატიულ ლინგვისტიკას, ენის ფილოსოფიასა და სხეულის სოციოლოგიას. აქვს მეცნიერებათა კანდიდატის ხარისხი. თანამშრომლობს ელექტრონულ მუსიკოსებთან, აწყობს აუდიო-პოეტურ პერფორმანსებს. არის ბელარუსის პენ-ცენტრის წევრი.

* * *

მე ყოველ დილით

ომში წასასვლელად ვემზადები

ვწმინდავ ჩექმებს – ვამზადებ იარაღს

მ ე რ ე

ჩვენ მერე დავკავდებით სიყვარულით

ახლა არ მცალია

მე ომში წასავლელად ვემზადები

ვწმინდავ ჩექმებს – ვამზადებ იარაღს

თუ გინდა – დამიკოცნე თვალები

სანამ არ ამტკიებია ისინი

მავთულხლართებისაგან

ბაყაყი ვინმე სხვა იქნება

რადგან მე არ მცალია

ომში წასასვლელად ვემზადები

ვწმინდავ ჩექმებს – ვამზადებ იარაღს

ხვალ ჩიტები ფრთებს ჩამოყრიან –

ეს ჩვეულებრივი ამინდის პროგნოზია

რას იჩეჩავ მხრებს გამაგებინე

არაფერი არ გამოვა ჩემთან ახლა

ვალჟინა მორტი

დაიბადა 1981 წელს. დაამთავრა მინსკის სახელმწიფო ლინგვისტური უნივერსიტეტი. თარგმნიდა პოლონელ და ინგლისელ პოეტებს. მონაწილეობდა პოეტურ ფესტივალებში ჰოლანდიაში, გერმანიაში, ირლანდიაში, ლიტვაში, სლოვენიასა და შვედეთში. 2006 წლიდან ცხოვრობს აშშ-ში და წერს ინგლისურ ენაზეც. გამოცემული აქვს სამი პოეტური კრებული. მისი ლექსები თარგმნილია პოლონურ, ლიეტუვურ, ლატვიურ, სლოვენიურ, ბულგარულ, უკრაინულ ენებზე. 2004 წელს სლოვენიაში საუკეთესო პოეტური პერფორმანსისთვის მიღებული აქვს ვილენიცას კრისტალ-პრემია.

სტუმარი

ნახე, მაქსიმ, ეს მინსკია,

ღრუბლების ბალიშით დახრჩობილი.

 

ნახე, შენ ძეგლი ხარ და პალტო გაცვია მძიმე.

აქ ყველა ძეგლი პალტოშია გამოწყობილი.

 

რომ დააკვირდები: შალის კი არა, პაპისეული ცაცხვის ქერქისაა,

თან ფუტკრის ბუსუსები აქვს საყელოსთან მიკერილი.

 

და ყველას ქამარი უდევს ჯიბეში,

და კეფასთან საყელური აქვს ყველას.

აქ ზამთრობით ჩრდილებით ათბობენ

სახლის კედლებს, ბზარები და ნასვრეტები

ჩრდილებითაა ამოვსებული. მუზეუმებში – პალტოები

და ყულფებია, წყლის ნაცვლად – მარილწყალი.

 

შემოდი, მაქსიმ, კორპუსები თავისი

კიბეებით ისეთია, თითქოს სავაზნე ლენტები

ჰქონდეთ შემოხვეული, ფანჯრები კი ბრჭყვინავს, როგორც მედლები.

 

აქ რამდენი სახლიცაა, იმდენი ბიუსტია.

 

ლიფტი კი გულზიდვის შეგრძნებასავით ადის მაღლა.

ხოლო ავეჯი – კუნძია.

შემოდი, მაქსიმ.

აქ ცხოვრება ზღვის ცისფერ უბესთან ცხოვრებას არ ჰგავს.

 

დაჯექი კუნძზე,

ჩრდილით გათბი,

მძიმე პალტო არ გაიხადო.

 

ბელარუსული ენა

ჩვენმა დედებმაც კი არ იციან, თუ როგორ გავჩნდით ამ ქვეყანაზე,

თუ როგორ გადავუჩაჩხეთ მათ ფეხები და გარეთ გამოვძვერით.

ასე დაბომბვის შემდეგ მოფორთხავენ ხოლმე ნანგრევებიდან.

ჩვენ არ ვიცოდით, ვინაა აქ გოგო და ვინ – ბიჭი,

ვჭამდით მიწას და გვეგონა, რომ ვჭამთ პურს.

ხოლო ჩვენი მომავალი –

ტანმოვარჯიშე გოგონა ჰორიზონტის წვრილ ძაფზე –

რას არ სჩადიოდა,

სულ ყირაზე გადადიოდა,

აუტანელი!

ჩვენ გავიზარდეთ ქვეყანაში, სადაც

კარს ცარცით მონიშნავენ ხოლმე,

მერე კი, ღამით, მოდიან მანქანებით

მობინადრეების წასაყვანად,

მაგრამ იმ მანქანებში არ ყოფილან არც ავტომატიანი მამაკაცები

და არც ქალები კინკრიხოზე შეკრული თმით.

ასე ჩვენთან სიყვარული მოდიოდა

და მივყავდით მას  სხვაგან.

მხოლოდ საზოგადოებრივ ტუალეტებში ვგრძნობდით ჩვენ თავისუფლებას,

სადაც ორას მანეთად არავინ გვეკითხებოდა,
თუ რითი ვიყავით დაკავებულები.

ჩვენ ვიყავით სიცხის წინააღმდეგი ზაფხულში და თოვლის – ზამთარში,

ხოლო როცა აღმოჩნდა, რომ ჩვენ ვიყავით ენა და არაფერი მეტი,

და როცა ამის გამო ამოგვაგლიჯეს ენები,

დავიწყეთ თვალებით ლაპარაკი.

ხოლო როცა დაგვთხარეს თვალები, დავიწყეთ ხელებით საუბარი,

ხოლო როცა დაგვაჭრეს ხელები, ფეხის თითებით ავლაპარაკდით,

ხოლო ფეხები რომ დაგვიხვრიტეს,

„კი“-ს სათქმელად თავს ვიქნევდით ზემოდან ქვემოთ,

„არას“ სათქმელად კი მარცხნიდან მარჯვნივ…

ბოლოს კი, როცა მოგვაჭამეს ყველას თავები,

მძინარე დედების მუცლებში, როგორც თავშესაფრებში,

შევხოხდით უკან,

რადგან მივხვდით, რომ ჯობდა თავიდან ვშობილიყავით

ცოტა უფრო მოგვიანებით.

ჰორიზონტის შორ ხაზზე კი

ჩვენი მომავლის მოხტუნავე ტანმოვარჯიშე

მზის ცეცხლოვან სალტეს ისროდა ჰაერში და ძვრებოდა მასში.

2.

ჩემო ქვეყანავ, შენს საზღვრებს მიღმა

საბავშვო ბაღი იწყება დიდი,

რომელშიაც შენ ჩვენ გვაბარებ.

რაშია საქმე, ხომ არ გავჩნდით უხელფეხებოდ?

ან იქნებ სხვა ღმერთს ვეთაყვანებით?

ანდა იქნებ უკურნებელი სენი გვჭირს რაღაც?

ანდა გიჭირს და არ იცი, რით გამოგვკვებო?

თუ ასეა, რა,

ვერ ვიმათხოვრებთ?

იქნებ სულაც არასოდეს ჩვენ არ გინდოდი?

მაგრამ ასე ხომ სიყვარული

თავიდან ჩვენც არ გვეხერხებოდა.

შენი ენა ისე ციცქნაა,

რომ ჯერჯერობით ლაპარაკი არც შეუძლია.

შენ, ბელარუსო, ისტერიკაში ჩავარდნილო,

სულ გეჩვენება,

რომ ჩვილები ბებიაქალებს აერიათ ერთმანეთში და

ახლა რა, ვიღაც უცხო ბავშვს უნდა აჭამო პური?

საკუთარი რძე დაალევინო?

ენა, ცისფერი, ფანჯრის რაფაზე.

ენაა ეს თუ ჭირხლი, შარშან მოდებული,

ენაა თუ ხატის ჩრდილი,

ჩრდილია თუ არაფერია?

ეს ენა არაა.

არავითარი სისტემა მას არ გააჩნია.

ის სიკვდილივით გულგრილი და უცაბედია,

იმ სიკვდილივით, რომლისგანაც სიკვდილი არის შეუძლებელი,

რომლისგანაც ცოცხლდებიან მკვდრები თავიდან,
რომლის გამოც ცხელ ტაფაზე ჩვილ ბავშვებს წვავენ,

რომლის გამოც ძმა ძმასა კლავს,

რომელსაც ვერვინ გადაურჩება,

რომელიც შობს მახინჯ კაცებს და

მათხოვარ ქალებს,

შობს უთავო არსებებს და

ადამიანის ხმის გამომცემ გომბეშოებს…

ის არაა ნამდვილი ენა!

არავითარი სისტემა მას არ გააჩნია!

ამ ენასთან საუბარი არის სრულიად შეუძლებელი,

ის მაშინვე მუშტს გთხლეშს სახეში.
ზეიმებზეც კი

ამ ენას ქალაქში ვერ გამოკიდებ…

ფოიერვერკი მას ვერ უშველის,

ვერც ნეონის გირლანდები გაალამაზებს,

მე კი ვდებდი ამ სისტემაზე ჩემს ა კ ო რ დ ე ო ნ ს.

ის პასუხის გასაცემად

რომ იწელება,

ემსგავსება ერთ გრძელ მთაგრეხილს.

და კიდევ, მე ის, როგორც ბავშვი,

მუხლებზე მიწევს,

დაბლაც კი ვერ ჩამოღოღდება,

ხელით ვაჭმევ საჭმელსაც, მაგრამ

მოვა დრო და,

აჩვენებს ყველას დამპიტაურებს!

იულია ტიმოფეევა

დაიბადა 1982 წელს. პოეტი და მთარგმნელი. ავტორია ორი პოეტური კრებულის. მისი ლექსები თარგმნილია ინგლისურ, უკრაინულ, შვედურ, გერმანულ, სლოვენიურ, ჩეხურ და სხვა ენებზე. 2018 წელს პოეტური კრებული გამოიცა პოლონურ და გერმანულ ენებზე. თარგმნის ინგლისური და სხვა ენებიდან. ჩარლზ ბუკოვსკის ლექსების კრებულისათვის 2017 წელს თარგმანის ნომინაციაში მიენიჭა პრემია „დებიუტი“. 2018 წელს გამოიცა მის მიერ ნათარგმნი უოლტ უიტმენის ლექსების კრებული.

ჩემი სამშობლო

ყველანი ვფიქრობდით, რომ შენ ქალი ხარ,

ცისფერთვალა. ქერა, სიცოცხლის წყარო,

რომ შენ ყველას პატიობ

და ყველაფერს ითმენ.

ჩვენ ვფიქრობდით, რომ შენ თითქმის ღვთისმშობელი ხარ

და შობე ღვთის რჩეული ხალხი.

 

ბედკრული ჩამოხვედი გადაკარგული სოფლიდან,

და ტილოში გამოკვანძული ჩამოიტანე

შენი თვითნაკეთი, თოჯინასავით ხიდან გამოთლილი,

ქალაქური ყურისათვის უხეში ენა.

შენ იტანჯებოდი აქ, არავინ ანგარიშს არ გიწევდა,

არავინ არ გისმენდა. შენი შვილებიც კი

თავიანთ დაბანილ პირისახეებს

აბრუნებდნენ შენგან, გარიყულისაგან. შენ კი,

კრიჭაშეკრული, ყველაფერს იტანდი,

შენ, საწყალი და უბედური.

მაგრამ ჩვენ,

შენ შესახებ დაწერილ ლექსებს მიჩერებულებმა,

ვერ შევამჩნიეთ,

როგორ აიჯაგრე,

როგორ ჩაიცვი ხაკისფერი შარვალი,

როგორ დაიხურე შავი ჩაფხუტი

გადაპარსულ თავზე,

როგორ მიიხატე ულვაშები.

როგორ აიღე ხელკეტი ისე,

თითქოს წამოიზარდე ტოტი.

და ახლა ჩვენ თვალწინ იქნევ მას,

რათა არავის შეეპაროს ეჭვი იმაში, რომ

შეიცვალე გენდერული იდენტობა.

რათა ყველამ იცოდეს, რომ იცავ

შენს ტრადიციულ ფასეულობებს:
ცემო, დაამცირო, გძულდეს,

კლავდე, დაივიწყო, დაამტვრიო,

რკინაბეტონისგან აშენო უზარმაზარი კედელი,

რათა დამალო მის უკან ჩვენი შავბნელი წარსული,

რათა გადაგვიღობო მომავალი.

 

შენ ჩვენ ყველა სასწორის ერთ პინაზე შეგვყარე,

მეორეზე კი თავად მოკალათდი

მბრჭყვინავი ამუნიციით,

წყალსატყორცნებით და ჯავშანტრანსპორტიორებით,

ტანკებით, თვითმფრინავებით,

ცეცხლსატყორცნებით და

სამხედრო კომბაინებით.

ასე მიიღწევა სტაბილურობა.

ასე ნარჩუნდება წონასწორობა.

საწყლები ჩვენ, საწყლები.

 

მაგრამ

 

ხომ არ ყარს შენი ფეხები მაღალ ჩექმებში?

ხომ არ გექავება გადაპარსული თავი ჩაფხუტის ქვეშ?

ხომ არ აცემინებ მტვრისაგან, როცა ტანკის სარკმლიდან

თვალყურს გვადევნებ?

ხომ არ გეშინია, რომ სიკვდილი მაინც მოვა შენს გასაშიშვლებლად?