რელიგიური „წმენდა", ანუ რატომ ჯიუტობს საპატრიარქო

1349 წლის ერთ-ერთ საღამოს ქალაქ ნიურნბერგში შეკრებილმა მოქალაქეთა ჯგუფმა ებრაული უბანი დაარბია და მისი მესამედი, 562 ადამიანი სიცოცხლეს გამოასალმა.

მიზეზი მარტივი გახლდათ: იმ დროისათვის ევროპაში გავრცელებული შავი ჭირი ემართებოდა ყველას, ებრაელების გარდა. შესაბამისად, ქალაქის არაებრაელი მოსახლეობისათვის ყველაფერი ცხადი იყო: მათი აზრით, ეპიდემიას სწორედ ებრალები ავრცელებედნენ ქრისტიანთა დასახოცად.

რა ხდებოდა სინამდვილეში? საქმის ნამდვილი არსი კი გახლათ იუდაიზმში, რომელიც საკუთარ მიმდევრებს ჰიგიენური და საკვების უსაფრთხოების საკითხებთან მიმართებაში ასეულობით მითითებასა და აკრძალვას უწესებს. თუმცა ყველა მათგანი, თორაში რელიგიურ ნორმადაა გაფორმებული. მათგან ერთ-ერთი ყველაზე მთავარია თევილა (ებრ. טבילה), ე.წ. განწმენდის რიტუალი, რომლის დროსაც ღვთისმოშიშმა და რჯულის აღმსრულებელმა, სპეციალურად მომზადებულ აბაზანაში მიქვა (ებრ.מִקְוֶה) უნდა აღასრულოს სულიერი განწმენდის,  ფიზიკურად სხეულის სრულ განბანვაში გამოხატული რიტუალი.

იუდაიზმი არაა ერთადერთი რჯული, რომელიც საკუთარ თავში  რწმენითი საზრისებისა და სანიტარული წესების ერთობლიობის მრავალფეროვნებას ინახავს. მსგავსი რამ სხვა რელიგიებშიც უხვად გვხვდება და მოაქამომდე აღესრულება. მათ შორის ქრისტიანობაშიც. თუმცა რა ხდება, როდესაც რელიგია საკუთარ თავს არაადეკვატურად აღიქვავს და ბევრ წესს მხოლოდ რიტუალურად განიხილავს? ამის ნათელ მაგალითს სადღეისო მონაცემებით საქართველოს საპატრიარქო გვაძლევს.

თავიდანვე უნდა აღინიშნოს, რომ მართლმადიდებლური სამყარო სიჩქარითა და რეაგირების მასშტაბებითაც ჩამორჩა საკუთარ დასავლელ კოლეგას. თუმცა დაგვიანებით, მაგრამ მაინც, საბოლოოდ სამი სტრატეგია გამოიკვეთა: 1. ზიარების ძველი წესის აღდგენა (მართ. ეკლესია უკრაინაში), 2. ზიარებისას დამატებითი სანიტარული წესების დადგენა (მართ. ეკლესია რუსეთში). 3. საჯარო რელიგიური თავყრილობების შეზღუდვა, შემცირება, პირადი ლოცვის გაძლიერება (კონსტანტინეპოლის, ალბანეთის, კვიპროსის მართლ. ეკლესიები).

საქართველოს საპატრიარქოს ამ შემთხვევაში სურს, განსაკუთრებული – „სიჯიუტის გზა“ აირჩიოს. პანდემიური სიტუაციის პირველივე ნიშნებიდანვე მან გამორიცხა სოციალური პასუხისმგებლობის გააზრება. ალბათ სწორედ ამიტომ ჩვენთანაც დისკუსია მხოლოდ და მხოლოდ ზიარების კონკრეტულ წესს ეხებოდა (დისკუსიაში, რაღა თქმა უნდა, საპატრიარქოს კარზე გამართული რამდენიმე ადამიანის შინაურული საუბარი იგულისხმება, თორემ, სამწუხროდ, ჩვენი ეკლესია საღვთისმეტყველო მსჯელობათაგან დიდი ხანია თავს შორს იჭერს).

თავისთავად დაჟინებული მსჯელობა იმაზე, უნდა შეიცვალოს თუ არა კოვზით ზიარება, სრული ნონსენსია. ჯერ ერთი, თეოლოგიური თვალსაზრისით, ეკლესიას ძალუძს ნებისმიერი წესის შეცვლა, რომელიც დროის გარკვეულ მონაკვეთში თავადვე დაადგინა და რომელიმე რიტუალის უცვლელობაზე საუბარი უსაგნოა. მეორე მხრივ, დღეს უკვე ვიცით, რომ ვირუსი ჰაერ-სნებოვანი გზით გადადის და უკვე წმინდა ზიარებასთან მიახლებამდე დაინფიცირდება ადამიანი, თუ წირვას ვირუსის მატარებელი პიროვნება დაესწრება.

შესაბამისად, ეკლესიის მხრიდან, თანმიმდევრულ ქმედებად ჩაითვლებოდა საჯარო ღვთისმსახურებების შეჩერება, მინიმუმ აღდგომის ბრწყინვალე დღესასწაულამდე და ამ პერიოდისთვის სპეციალური ლოცვითი კანონის დაწესება. თუმცა, სამწუხაროდ, ეს ასე მოხდა, მრევლი ისევ რჩება რისკჯგუფად, როგორც დასნეულების, ასევე ფეთქებადი გავრცელების მხრივაც.

სინოდის ამ გადაწყველიტებას რამდენიმე რამ ედო საფუძვლად. მათგან ყველაზე მნიშვნელოვანია გარესამყაროსა და სხვა ეკლესიებისაგან თვითიზოლაციის შეუქცევადი კურსი, რომელსაც ეკლესია 1997 წლიდან განუხრელად მისდევს. თავის მხრივ იგი კვეთაშია გამრუდებულ თეოლოგიურ წარმოდგენასთან, თითქოს ტანჯვასა და განსაცდელებს უფალი ჩვენივე ცოდვების გამო გვიგზავნის და ჩვენ ოდენ დუმილი, „თავდამბლურად“ მათთან შეგუება გვევალება, როგორც ეს წმინდა სინოდის სხდომის დღევანდელ (20.03.20) ოქმში გახმოვანდა.

თუმცა ჩვენი საპატრიარქოს ამგვარ უკმეხ ქცევას, სრულიად მიწიერი საფუძვლებიც აქვს. ბოლოდროინდელი სკანდალური მოვლენების შემდეგ, ეკლესიის რეიტინგი მკვეთრად დაეცა. იგი უფრო მოწყვლადი გახდა სახელმწიფოს მხრიდან. სწორედ ამ კონტექსტში საპატრიარქოს სურს, ამ გაჯიუტებით დაამტკიცოს, რომ:

ა) საქართველოს ეკლესია არის, ჭეშმარიტების დამცველთა ბოლო ქრისტიანული ერთობა პლანეტაზე და „კორონასიც“ კი არ ეშინიათ. სწორედ ამგვარი ეთნოლოგიური თხრობებით ჭყიპავს ეკლესია საკუთარ მრევლს უკვე ათწლეულებია და ახლა უკვე მის მიერვე გამოზრდილი „სიბნელის“ ტყვეცაა გარკვეულწილად. შესაბამისად, კარის ეპარქიის მწყემსმთავრის კომენტარი, აკრძალვები რომც დავაწესოთ, მრევლი მაინც არ დაგვიჯერებსო, სიმართლეს შეეფერება.

ბ) ქვეყანაში სახელმწიფო ბოლომდე ვერ ქმნის დღის წესრიგს და საპატრიარქოს შეუძლია მასაც კი კრიჭაში ჩაუდგეს და რეალურად, მისი არცერთი რეკომენდაცია არ გაითვალისწინოს. სანაცვლოდ იგი სინოდის სხდომის ოქმში მის მიმართ გამოთქმულ სამჯერად ქება-დიდებას უნდა დასჯერდეს მხოლოდ.

გ)  თუ ეკლესია შეაჩერებს საჯარო და პირად ღვთისმსახურებებს, გაუგებარია, ვინ უნდა მოახდინოს  ფინანსურად სასულიერო პირებისა და მათი მრავალრიცხოვანი ოჯახების უზრუნველყოფა. როგორც ვიცით, საპატრიარქოს ეკონომიკური სისტემა არადემოკრატიულია და სამღვდელოების უმრავლესობა „საშოვარზე მიშვებული“კოლეგია, ანუ ე.წ. „ფრილენსერების“ დიდი ერთობაა. შესაბამისად, ფოკუსჯგუფთაგან  ჩამოშორება მათ დიდ ეკონომიკურ ზარალს მოუტანს. სავარაუდოდ, ხდება მოვლენათა სრულიად საპირისპიროდ აღქმა: ნებისმიერი ნეგატიური ეიფორია რელიგიის ბუნებრივი მოკავშირეა. ინფექციის გამო შეიძლება მრევლი შეთხელდეს, მაგრამ წესით სიკვდილის შიშის გამო, შემოწირულებები, სავარაუდოდ, უფრო „მსუყე“ გახდება.

არადა, შექმნილი ვითარებიდან  დასკვნების გამოტანაც დიდი სიკეთე იქნებოდა და შეიძლებოდა გაკეთებულიყო ბევრი ისეთი რამ, რაც მომავალშიც ძალიან გამოგვადგებოდა:

1. უპირველესად უნდა შემუშავდეს სამოქმედო გეგმა, როგორ უნდა მოიქცნენ მღვდელმსახურები პანდემიურ ვითარებაში. ეს დოკუმენტი შესაბამისად უნდა დაურიგდეს ყველა სამრევლოს, მონასტერსა და მღვდელმსახურს;

2. საპატრიარქომ ერთხელ და სამუდამოდ უნდა შექმნას სამეცნიერო ცენზის მქონე თეოლოგებით დაკომპლექსებული საღვთისმეტყველო კომისია, რომელიც კრიზისულ მდგომარეობისას ექსპერტულ მოსაზრებებს შესთავაზებს და ეკლესიას მკითხაობა არ მოუწევს;

3. დიდი ყურადღება მიექცეს ეკლესიის ვირტუალურ სივრცესა და შესაბამისი მედიუმების ეფექტიანობას, რათა ასეთ დროს იმედის მომცემი ღვთის სიტყვა რთულ მდგომარეობაში მყოფ ადამიანებამდე მაინც მივიდეს;

4. მიუხედავად მზარდი სუიციდალური ტენდეციისა, საპატრიარქო საკუთარ მრევლს არ სთავაზობს ფსიქოლოგიური დახმარების სატელეფონო მომსახურებას. რისი ორგანიზებაც, ახლა მაინც, დისტანციურ რეჟიმში, იქნებოდა უპრიანი;

5. შექმნილი ვითარებიდან გამომდინარე, მორწმუნეებს ნაწილობრივ მაინც უნდა გაუხსნილდეთ, რათა მათ საჭირო რაოდენობის, რკინის, ცილებისა თუ სხვა სასიცოცხლოდ აუცილებელი საკვები ნივთიერების მიღება შეძლონ;

6. სადეზინფექციო აპარატების ტაძრის შესასვლელებთან დამონტაჟება, ერთის მხრივ უძველესი ხელთბანვის უძველესი ტრადიციის (נטילת ידיים) აღდგენაც იქნება და სამომავლოდაც არ იქნებოდა ურიგო;

7. სასწრაფოდ უნდა მოწესრიგდეს ტაძრებთან არსებული ტუალეტები და სველი წერტილები. გამოიყოს შესაბამისი პერსონალი, რომელიც უზრუნველყოფს მათ სისუფთავესა და საჭირო ინვენტარით მუდმივ მომარაგებას;

8. ტაძრებში შეძლებისდაგვარად უნდა დამონტაჟდეს სავენტილაციო სისტემები;

9. ტაძრების სისუფთავეზე მზრუნველ პერსონალს, დამლაგებლებს, მესანთლეებს მნიშვნელოვნად გაეზარდოს ჯამაგირი;

10. ყველაზე მნიშვნელოვანი: ეკლესიამ გაიაზროს, რომ იგი, მიწიერი თვალსაზრისით არის სოციუმის მყარი წევრი და სურს თუ არა, მაღალი საზოგადოებრივი პასუხისმგებლობის წინაშე უწევს მოღვაწეობა. ეს პასუხისმგებლობა არა მხოლოდ საკუთარი მიმდევრების, არამედ სწორედაც რომ მისი არამრევლი მოქალაქეების წინაშეც აქვს და უნდა ეცადოს, არ იქცეს ინფექციური აფეთქების მთავარ მედიუმად.

P.S. იქნებ დადგა დრო, ეკლესიას არა მხოლოდ სანიტარული ნორმების დაცვაზე, არამედ სულიერი  თვითგანწმენდის, „დეზინფექციის“ შესახებაც ეფიქრა? – თუმცა ამაზე მოგვიანებით, რადგან ეხლა ბეგქონდარას (ლათ. Thymus) ნაყენის დამზადებაზე უნდა ვიზრუნო.

მირიან გამრეკელაშვილი, თეოლოგიის დოქტორი