ქართულ ენაზე მომსახურების ვერმიღების გამო გაზრდილი უკმაყოფილების შემყურემ ფეისბუქ-გვერდზე ვიკითხე, თუ ჰქონიათ ჩემს ნაცნობ-მეგობრებს მსგავსი გამოცდილება? რამდენად რეალურია ეს პრობლემა? – პასუხებმა მოლოდინს გადააჭარბა.
ამ თემაზე პირადი შეტყობინებები დღემდე არ წყდება. ერთმა მოქალაქემ ვეტკლინიკაში გამოწერილი რუსულენოვანი რეცეპტიც კი გამიზიარა.
გადასამოწმებლად რამდენიმე კაფეს მისამართი მოვინიშნე და ჩემს კოლეგასთან, ნათიასთან ერთად წავედი თბილისის ცენტრალური უბნებისკენ. ნათია გზად მიყვებოდა აგვისტოს ომში მებრძოლ მამაზე, რომელიც ემიგრაციიდან დაბრუნდა და კვლავ ქვეყნის დატოვებაზე ფიქრობს.
პირველი კაფე თავისუფლების მოედანთან იყო.
– გამარჯობა, რომელი ხილის წვენი გაქვთ? – ვეკითხები ქართულად.
– ბოდიში, არ ვიცი კართული. რუსულად? ინგლისურად? – გაჭირვებით, მაგრამ ქართულადვე მპასუხობენ.
მეტწილად რუსულენოვანი ადამიანები ქართული ენის ცოდნას მხოლოდ ამ ფრაზაში ავლენენ – „ბოდიში, არ ვიცი ქართული“.
აღმოჩნდა, რომ Facebook-მეგობრები არ ცდებოდნენ. 8 კაფეს ვესტუმრეთ. მშობლიურ ენაზე მომსახურება ვერცერთ ობიექტზე ვერ მივიღეთ. მომსახურებას მხოლოდ რუსულად ან ინგლისურად გვთავაზობდნენ. მეტიც, უმრავლესობას ქართულ ენაზე მენიუც კი არ ჰქონია.
თბილისის ცენტრალურ უბნებში ნანახს, წესით, არ უნდა გავეკვირვებინეთ, თუკი რუსეთის უკრაინაში შეჭრის პერიოდიდან სტატისტიკას შევხედავთ. საჯარო რეესტრის ეროვნული სააგენტოს ინფორმაციით, 2022 წლის 1 იანვრიდან 2023 წლის 5 ივნისამდე:
- საქართველოში ინდივიდუალურ მეწარმედ რუსეთის 20 691 მოქალაქე დარეგისტრირდა;
- 1 753 სუბიექტის წილის მესაკუთრედ ან/და დამფუძნებლად დარეგისტრირდა რუსეთის ფედერაციის 2 344 მოქალაქე;
- ხელმძღვანელი/წარმომადგენლის ან/და მმართველი ორგანოს წევრის სახით, რუსეთის ფედერაციის 1693 მოქალაქის მონაწილეობა დარეგისტრირდა 1 473 იურიდიულ პირში.
მე და ნათია ახლა უკვე ორბელიანის მოედანს მივუყვებით. ვხუმრობთ, რომ ამ ივნისის ხვატში სიცხისგან ცუდად რომ გავხდეთ და სხვა ენა არ ვიცოდეთ, წყალსაც ვერავინ დაგვალევინებს.
– მაქვს თუ არა უფლება, მომსახურება სახელმწიფო ენაზე მივიღო? – ვეკითხები ინგლისურად კიდევ ერთ ბარმენს.
– მაგრამ ეს ხომ კანონით არ არის განსაზღვრული? – მიპასუხა მან.
რას ამბობს კანონი სახელმწიფო ენის შესახებ
ქართულს სახელმწიფო ენის სტატუსი კონსტიტუციით აქვს მინიჭებული და დაცულია ორგანული კანონით. „სახელმწიფო ენის შესახებ“ კანონი ენის დაცვის ძირეულ პრინციპებს ადგენს.
„დამატებით სახელმწიფო ენის დაცვის შესახებ რეგულაციები გათვალისწინებულია ასევე კანონში „რეკლამის შესახებ“, სადაც გაწერილია ვალდებულება, რომ რეკლამა უნდა იყოს სახელმწიფო ენაზე. ასევე კანონში „მომხმარებელთა უფლებების დაცვის შესახებ“ არის დათქმა, რომ პროდუქციის მწარმოებელმა მომხმარებელს ინფორმაცია აუცილებლად უნდა მიაწოდოს ქართულ ენაზე“, – ამბობს „საქართველოს ახალგაზრდა იურისტთა ასოციაციის“ იურისტი ნიკა მაღედანი.
„სახელმწიფო ენის შესახებ“ კანონის მიხედვით, მომხმარებელს უფლება აქვს, მოითხოვოს და მიიღოს ინფორმაცია სახელმწიფო ენაზე. სახელმწიფო ენის არცოდნა არ შეიძლება მომსახურების გაწევაზე უარის თქმის მოტივი იყოს – ამ კანონის შესრულებას სახელმწიფო ენის დეპარტამენტი ზედამხედველობს.
როგორც იურისტი განგვიმარტავს, ენასთან დაკავშირებული რეგულაციების დარღვევაზე სწორედ სახელმწიფო ენის დეპარტამენტი განიხილავს პირველად მიმართვას და თუ დაადგენს დარღვევას, დეპარტამენტი სანქციების გამოყენების მიზნით მიმართავს კონკრეტულ ორგანოებს.
სახელმწიფო ენის დეპარტამენტის სამეცნიერო საგანმანათლებლო სამსახურის სპეციალისტი ნინო აბესაძე განგვიმარტავს, რომ მათ მხოლოდ რეკომენდაციების გაცემის უფლებამოსილება აქვთ.
„ჩვენ, რა თქმა უნდა, რეკომენდაციას გავცემთ კონკრეტული ობიექტის მისამართით, რომ ქართულ ენაზე უნდა ჰქონდეთ მენიუ დაბეჭდილი და მომსახურება უნდა იყოს ქართულ ენაზე, თუმცა დაჯარიმებისა და სანქცირების უფლებამოსილება სახელმწიფო ენის დეპარტამენტს არ გააჩნია“, – ამბობს ნინო აბესაძე.
როგორ შეგვიძლია, მოვიქცეთ, თუკი ვერ ვიღებთ მომსახურებას ქართულ ენაზე?
გარდა ენის დეპარტამენტის ცხელი ხაზისა (+995 32 2 407 222; info@enadep.gov.ge), იმ შემთხვევაში, თუ მომხმარებელი ნებისმიერ სავაჭრო ობიექტსა (მათ შორის კვების ობიექტებში) და ონლაინმაღაზიაში ვერ მიიღებს მომსახურებას სახელმწიფო ენაზე, მას შეუძლია, განცხადებით მიმართოს კონკურენციის ეროვნულ სააგენტოს და შეავსოს განცხადების ელექტრონული ფორმა, რომელიც განთავსებულია სააგენტოს ოფიციალურ ვებგვერდზე.
როგორც კონკურენციის სააგენტოში განმარტავენ, სააგენტო საქმის შესწავლას იწყებს მხოლოდ ოფიციალური ფორმის დაცვით შევსებული განცხადების მიღების საფუძველზე და შესწავლის დაწყებიდან ერთი თვის ვადაში გამოიტანს გადაწყვეტილებას.
„მოვაჭრეს აქვს უფლება, მოითხოვოს სააგენტოსთან პირობითი ვალდებულების აღების შესახებ ხელშეკრულების გაფორმება, რომლის ფარგლებში ის აიღებს ვალდებულებას, რომ გამოასწორებს სავაჭრო პოლიტიკას და შეუსაბამებს კანონმდებლობის მოთხოვნებს. აგრეთვე, აღადგენს იმ მომხმარებელთა უფლებებს, რომელთაც, სავარაუდოდ, წარსულში მისი სავაჭრო პოლიტიკის შედეგად ზიანი მიადგათ. მოვაჭრეს დარღვევის დადგენის შემთხვევაში, განესაზღვრება კონკრეტული ვადა მის აღმოსაფხვრელად. სააგენტოს გადაწყვეტილებების დადგენილ ვადაში შეუსრულებლობის ან არაჯეროვნად შესრულების შემთხვევაში, სააგენტო მოვაჭრეს აკისრებს ჯარიმას (რომელიც განისაზღვრება წინა ფინანსური წლის, წლიური ბრუნვის 2%-მდე ოდენობით)“, – აცხადებენ კონკურენციის სააგენტოში.
როგორია სტატისტიკა
კონკურენციის სააგენტოდან გამოთხოვილი ინფორმაციის თანახმად, სახელმწიფო ენაზე მომსახურების ვერ მიღებასთან დაკავშირებით, 2022 წლის 1 ნოემბრიდან 2023 წლის 31 მაისის ჩათვლით სააგენტოში შევიდა 4 განაცხადი. აქედან 3 საქმე მომხმარებლის სასარგებლოდ დასრულდა. კერძოდ, კომპანიებმა აიღეს ვალდებულება, რომ გამოასწორებდნენ სავაჭრო პოლიტიკას და მომხმარებელს ინფორმაციას ქართულ ენაზე მიაწვდიდნენ. რაც შეეხება ერთ შემთხვევას, საქმის შესწავლა არ დაწყებულა, რადგან წარმოდგენილი მტკიცებულებებით დასტურდებოდა, რომ მომხმარებელს სავაჭრო ობიექტში ინფორმაცია სახელმწიფო ენაზეც მიეწოდებოდა.
ენის დეპარტამენტიდან გამოთხოვილი ინფორმაციის თანახმად კი, 2022 წლის მაისიდან 2023 წლის მაისის ჩათვლით ცხელ ხაზსა და ფეისბუქის საშუალებით მსგავსი შინაარსის „რამდენიმე შეტყობინება“ შევიდა. შეტყობინებები ეხებოდა სპორტდარბაზს, სასტუმროსა და რესტორნის მენიუებს.
„ჩვენმა მონიტორინგის ჯგუფმა გადაამოწმა ინფორმაციის სისწორე და ადგილზე გასცა რეკომენდაციები“, – გვიპასუხეს ენის დეპარტამენტიდან.
ელფოსტაზე კი დეპარტამენტში 3 წერილი შევიდა საქართველოში დარეგისტრირებულ ბიზნესზე, რომელიც არაქართულ ენაზე აწარმოებს სოციალურ მედიაში რეკლამებს. მისამართები რეაგირებისთვის გადაეგზავნა კონკურენციის სააგენტოს მომხმარებელთა უფლებების დაცვის დეპარტამენტს.
მათივე განმარტებით, შენობაში მიმდინარე სარემონტო სამუშაოების გამო, ბოლო ერთი თვის განმავლობაში ენის დეპარტამენტის ცხელი ხაზი დროებით გათიშულია.
