ავტორი
სტატია
მასკოლოსა და დიურასის ბინა პარიზელ ინტელექტუალთა თავშეყრის ადგილად იქცა. გატაცებით საუბრობდნენ ლიტერატურაზე, ხელოვნებასა და პოლიტიკაზე. 1943 წელს ქალმა თავისი სადებიუტო რომანი გამოსცა. მეორე მსოფლიო ომისას დიონის მასკოლოსა და რობერ ანთელმთან ერთად გახდა საფრანგეთის „წინააღმდეგობის მოძრაობის“ აქტიური წევრი.
,,ეს სიმონ დე ბოვუარის ერთ-ერთი ყველაზე სრულყოფილი და მაღალმხატვრული ნაწარმოებია“, - წერს ესეისტი, მწერალი და საფრანგეთის აკადემიის წევრი, დანიელ სალენავი, იმ რომანის შესახებ, რომელსაც ეგზისტენციალისტმა ფილოსოფოსმა, ესეისტმა და უთუოდ დიდმა ლიტერატურულმა ფიგურამ, სიმონ დე ბოვუარმა, „ჟამი სულიერების ზეობისა“ უწოდა.
ის უცნობი ქალიც ხომ სწორედ მზის ჩასვლისას გამოესალმა წუთისოფელს? იქნებ ისიც მნათობთან ერთად ჩაესვენოს ლურჯად მოლივლივე ზღვაში? მკითხველმა არაფერი იცის. არაფერი. არც პერსონაჟებმა. თავად ავტორმაც კი.
დიდმა მწერალმა, ელზა ტრიოლემ, თავისი შემოქმედებით, ცხოვრებით, ლიტერატურული, მთარგმნელობითი და საზოგადოებრივი მოღვაწეობით დაგვიმტკიცა, რომ მუზის „ტიტული“ შეურაცხმყოფელი და დამამცირებელია შემოქმედისათვის.
კოლეგები იხსენებენ ამ მეცნიერის რევოლუციურ შრომას, თავდადებას, პიონერულ კვლევებს; იგონებენ მის სიკეთეს, გულუხვობას, თავაზიანობას, მეგობრულ კეთილგანწყობას, ნიჭს, საოცარ კომპეტენციას, სიძლიერეს, გამბედაობას, სიმამაცესა და სიმტკიცეს.
როგორც ვხედავთ, არავითარი რაციონალური და ლოგიკური საფუძველი არ გააჩნია „ანტისპირალური როზის“ მითს.
ჩვენი ერთ-ერთი მიზანია იმის გარკვევა, რა ასაზრდოებს ამ მითებს; რა არის ამ ცრუ ინფორმაციების, შეგნებული თუ შეუგნებელი სიცრუისა და ზღაპრების წყარო. ნარკვევის საბოლოო მიზანია ამ მითების, ლეგენდების, თქმულებებისა და შეთქმულებების გაქარწყლება სამეცნიერო ლიტერატურის ანალიზის, ფაქტების სკრუპულოზურად ასახვის, მოვლენათა თანმიმდევრობის ზედმიწევნითი სიზუსტით აღწერის წყალობით.
აი, ასეთია მისი ცხოვრება - მოლეკულებში გამომწყვდეულ-დატუსაღებული; საოცრად ნეტარი, საამური ტყვეობით დამშვენებული; აი, ასეთია კრისტალთა პრიზმის მიღმა დანახული სამყარო.
სტატიის მეორე ნაწილში მიმოვიხილავთ, როგორ აღმოაჩინა დოროთიმ ქოლესტეროლ იოდიდის, პენიცილინის, ვიტამინ B12-ის (კობალამინის), ინსულინის სტრუქტურა და როგორ ისახელა თავი საზოგადოებრივი მოღვაწეობით.
სტატიის მესამე ნაწილში მიმოვიხილავთ, როგორ მოიპოვა მან ნობელის პრემია ქიმიის დარგში; როგორ მიიღო მრავალი საპატიო ჯილდო და მედალი; როგორი იყო მისი პოლიტიკური იდეოლოგია და საზოგადოებრივი მოღვაწეობა; როგორ იბრძოდა სამართლიანობისათვის, თავისუფლებისათვის, მშვიდობისათვის, დემილიტარიზაციისათვის, განიარაღებისა და თანასწორობისათვის.
ჯონ ლისტერი ყოყმანობდა; არ იცოდა, რა ეღონა; ფიქრადაც ვერ გაივლებდა დღიურების გამოცემას, მაგრამ არ სურდა ამ უნიკალური ტექსტების განადგურება. ბარელი მოატყუა, რომ ფერფლად აქცია წიგნაკები, მაგრამ, სინამდვილეში, საგულდაგულოდ დამალა - მოხსნა მუხის ხის პანელები, დაამზადა თაროები და სათუთად მოათავსა დღიურები იქ.
გამოჩენილი იტალიელი მხატვარი, მწერალი, ისტორიკოსი და არქიტექტორი, ჯორჯო ვაზარი, ძალზე მოკლედ წერს ლუკრეციას შესახებ თავის საყოველთაოდ ცნობილ ნაშრომში, რომელსაც ასეთი სათაური აქვს: „ყოვლად ბრწყინვალე მხატვართა, მოქანდაკეთა და არქიტექტორთა ცხოვრებანი“.
ქალის ხმა, მზერა, პერსპექტივა, მსოფლმხედველობა და გამოცდილება ამ რომანშიც და შვიდი ავტორისაგან დაწერილ იმ წიგნშიც ჩაიკარგა მამაკაცების მზერასა და ხმაში, ისე, როგორც გაუჩინარებული პერსეფონეს ხმა ჩაიკარგა პატრიარქალური მითოლოგიის ლაბირინთებში.
ბოლოს და ბოლოს, ოსტინმა მაინც აირჩია ერთი; გადაწყვიტა, რომ ჯეკი იყო მისი ერთადერთი, ჭეშმარიტი და მარადიული სიყვარული; ის ადამიანი, რომელიც სულ უყვარდა (მაშინაც კი, როცა სოიერთან ჰქონდა კავშირი), სიცოცხლის ბოლომდე და სიკვდილის შემდეგაც კი ეყვარებოდა. სოიერმა ჯულიეტთან ყოფნა არჩია.
ამ სერიალს ამგვარი სახელწოდება აქვს არა იმიტომ, რომ ასახავს ავიაკატასტროფისას დაკარგულ ადამიანთა ყოფას, არამედ იმიტომ, რომ ყველანი (კუნძულზე მოხვედრამდე) იყვნენ დაკარგულნი ცხოვრებაშიც და საკუთარ თავშიც. ოდენ კუნძულზე იპოვეს ის, რაც ეწადათ; ის, რასაც ესწრაფვოდნენ და მიელტვოდნენ. იქ შეძლეს საკუთარი თავის შეცნობა. „დაკარგულები“ არის ენიგმა, რომელიც ნაბიჯ-ნაბიჯ, ნება-ნება უნდა ამოხსნა და შეიმეცნო.
14 ოქტომბერი – ესაა დღე დარჩენილთა (ნარჩენთა) დასჯისა და გამქრალთა მოხსენიებისა, დარჩენილთათვის „დანაშაულის“ შეხსენებისა, მწარე სიმართლის პირში მიხლისა, უტყვი პროტესტისა, უხმო ამბოხისა.
პოლი სწორედ ამიტომ სჯის სტელას - თავს დაესხმება დაკითხვისას და დაუნდობლად სცემს. გიბსონი ძლიერ ჰგავს მისგან დახოცილ ქალებს: ისიც კარიერისტი, ამბიციური ქალია, არ ჰყავს ქმარ-შვილი და პროფესიულ ცხოვრებას უთმობს მთელ დროს. სპექტორს გული სწყდება, რომ ვერ მოახერხა მისი მოკვლა.
მადამ ბოვარის ისტორია მისი გრძნობების ისტორიაა; მისი ამბავი ბურჟუაზიული ყოფის ამსახველი ის ნაღვლიანი მელოდრამაა, საუკუნო საგალობელს რომ უძღვნის ემას და ემას სადარ დონ კიხოტეებს, გამოუსწორებელ, გულმხურვალე იდეალისტებს.
სულაც არაა გასაკვირი, რომ მისის აირტონს ხშირად ადარებენ თავის ლიტერატურულ სეხნიას, ჰერთას, შვედი ფემინისტი მწერლის, ფრედერიკა ბრემერის, რომანის ამბიციური და მიზანსწრაფული გმირი რომაა. საოცრად ჰგავდა ამ პერსონაჟს: ყველა დასახულ მიზანს მიაღწია, გაწბილებული დატოვა მიზოგინები, აიხდინა ოცნებები და დაიპყრო წარმატების მწვერვალები. მისი უდიდესი სამეცნიერო მემკვიდრეობა დიდი მონაპოვარია სამყაროსთვის. აი, ასეთია მისი ცხოვრება, სიკვდილის შემდეგაც რომ გრძელდება.
1968 წლის 18 დეკემბერს ინსულტით გარდაიცვალა 76 წლის პიონერი ბრიტანელი არქეოლოგი, რომლის უდიდესი წვლილისა და დამსახურების დავიწყებაც ყოვლად შეუძლებელია.
დაახლოებით, 1831 წელს, სიდალებს ისე ძლიერ გაუმწვავდათ ფინანსური კრიზისი, ოჯახი იძულებული შეიქნა, საცხოვრებლად გადასულიყო დედაქალაქის სამხრეთ ნაწილში, თემზის სამხრეთ სანაპიროზე გადაშლილ საუთვარქის რაიონში, რომელიც, რბილად რომ ვთქვათ, სულაც არ იყო ჰატონ-გარდენივით თვალწარმტაცი.
ელიზაბეთ-კლოდ ჟაკე დე ლა გერს უდავოდ გამორჩეული ადგილი უჭირავს მუსიკის ისტორიაში. ბაროკოს ეპოქის მარგალიტი შეარქვეს, საუკუნის სასწაული, მუსიკალური საოცრება, სწორუპოვარი გენია უწოდეს და კლავესინის უებრო ოსტატად შერაცხეს, თუმცა, ანრი ჯოხაძეს არასოდეს უნახავს ეს შეფასებები, არც კი სმენია ელიზაბეთის გენიისა და სიდიადის შესახებ და ამიტომაც, ბუნებრივია, კომპოზიტორი ქალი ვერ ეღირსა აღიარებას მისგან.
აი, ასეთი გზა განვლო ფლორენციული მონასტრიდან დიდების მწვერვალამდე ამ ვირტუოზმა, რომელიც 1588 წელს გარდაიცვალა მშობლიურ ქალაქში, მაგრამ მარადიულ სიცოცხლეს ეზიარა დანატოვარი ულევი საუნჯის წყალობით.
არასოდეს წარიხოცება მისი სახელი, არ ჩაქრება მისი დიდება, არ განქარდება მარადიული შემოქმედება, რამეთუ დაუვიწყარია ამ ვირტუოზის ღვაწლი.
ძალზე გავლენიან და შეძლებულ ებრაელთა ოჯახში დაბადებულმა როზალინდმა ბავშვობიდანვე იცოდა, რომ მეცნიერი უნდა გამხდარიყო. მის მამას არ სურდა, ამ გზას გაჰყოლოდა, რამეთუ მეცნიერება ქალისათვის შეუფერებელ დარგად მიაჩნდა.
ეს გამოჩენილი მხატვარი, მინიატურისტი და პასტელით ხატვის დიდოსტატი საუკუნის ერთ-ერთ ყველაზე დიდ ფრანგ პორტრეტისტად რომ აღიარეს, 1749 წლის 11 აპრილს პარიზელი ბურჟუების მრავალშვილიან ოჯახში დაიბადა.
მეოცე საუკუნის ოთხ ყველაზე დიდ ოკეანოლოგს შორის დასახელებული, პიონერ-კარტოგრაფად და რევოლუციონერ-გეოლოგად აღიარებული მარი თარპი 1920 წლის 30 ივლისს აშშ-ში, მიჩიგანის შტატის ერთ პატარა ქალაქში დაიბადა. მისი მამა მეცნიერი იყო. პატარა მარი თავიდანვე შეეჩვია „ჩემოდნებზე“ ცხოვრებას და ხშირად დაჰყვებოდა მშობელს ექსპედიციებში. გამუდმებულმა მოგზაურობამ და ცხოვრების „მომთაბარე“ წესმა გაუღვიძა ინტერესი გეოლოგიისადმი.
იმპრესიონიზმის ამ დიადმა ბანოვანმა, მიუხედავად ამაზრზენი მიზოგინიური ტალღისა, საუკუნოდ დაიმკვიდრა ადგილი ხელოვნების ისტორიაში
საუკუნის ერთ-ერთ ყველაზე დიდ პორტრეტისტად აღიარებულ ამ მხატვარს უთუოდ გამორჩეული ადგილი უჭირავს როგორც ხელოვნების სამყაროში, ასევე საფრანგეთის ისტორიაში.